Στρεπτόκοκκος Ομάδας Α

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι ένας Gram θετικός κόκκος που στο μικροσκόπιο φαίνεται να διατάσσεται σε αλυσίδες (Streptococcus pyogenes). Είναι υπεύθυνος για μια σειρά ασθενειών στον άνθρωπο όπως φαρυγγοαμυγδαλίτιδα και λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων, όπως το μολυσματικό κηρίο και η κυτταρίτιδα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει και πιο σοβαρές καταστάσεις όπως η νεκρωτική απονευρωσίτιδα και το σύνδρομο στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ.

Στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν οιδηματώδη, κόκκινο και επώδυνο λαιμό και αμυγδαλές (ερύθημα φάρυγγα και αμυγδαλών), υπερτροφία αμυγδαλών με ή χωρίς εξιδρώματα, πετέχειες στην υπερώια (ασυνήθιστο αλλά πολύ ειδικό εύρημα), υψηλό πυρετό, κεφαλαλγία και διόγκωση των λεμφαδένων στον αυχένα. Κοιλιακό άλγος, ναυτία και έμετος μπορεί να υπάρχουν ειδικά στα παιδιά.

Ο βήχας, η ρινόρροια, η βραχνάδα, τα στοματικά έλκη και η επιπεφυκίτιδα δεν παρατηρούνται τυπικά σε ασθενείς με φαρυγγοαμυγδαλίτιδα από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (αυτά τα συμπτώματα συνήθως υποδηλώνουν ιογενή αιτιολογία).

Οστρακιά

Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν ένα κόκκινο εξάνθημα που εξαπλώνεται γρήγορα (ερυθηματώδες εξάνθημα που ασπρίζει όταν πιέζεται) και έχει μια αίσθηση σαν γυαλόχαρτο. Το εξάνθημα αρχίζει στον κορμό, στη συνέχεια εξαπλώνεται προς τα έξω, συνήθως είναι λιγότερο έντονο τις παλάμες, τα πέλματα και το πρόσωπο, αλλά τονίζεται στις πτυχές των καμπτήρων (δηλαδή κάτω από το βραχίονα και στη βουβωνική χώρα), που ονομάζονται «γραμμές Pastia». Μπορεί επίσης να υπάρχουν κόκκινα οιδηματώδη χείλη και κόκκινες κηλίδες στη γλώσσα (μοροειδής γλώσσα).

Η οστρακιά εμφανίζεται συνήθως με οξεία φαρυγγίτιδα, αν και μπορεί επίσης να εμφανιστεί μετά από στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις του δέρματος.

Μολυσματικό κηρίο

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ερυθρό δερματικό εξάνθημα που μοιάζει με ομάδα μικρών φυσαλίδων. Όταν οι φυσαλίδες ανοίξουν, διαρρέει υγρό το οποίο στη συνέχεια στεγνώνει και οι φυσαλίδες επικαλύπτονται με κίτρινη ή γκρι κρούστα. Οι πληγές εμφανίζονται συνήθως γύρω από τη μύτη και το στόμα, αλλά μπορούν να εξαπλωθούν και σε άλλες περιοχές του σώματος με τα δάχτυλα, τα ρούχα και τις πετσέτες. Ο κνησμός και ο πόνος είναι γενικά ήπιοι.

Μια λιγότερο κοινή μορφή της διαταραχής, μπορεί να εμφανίζει μεγαλύτερες φυσαλίδες που εμφανίζονται στον κορμό βρεφών και μικρών παιδιών. Μια πιο σοβαρή μορφή κηρίου, που ονομάζεται έκθυμα, διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα, προκαλώντας επώδυνες πληγές γεμάτες υγρό ή πύον που μετατρέπονται σε βαθιά έλκη.

Διεισδυτικές Λοιμώξεις

Μπορεί να παρουσιαστούν ως διάφορα κλινικά σύνδρομα, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονίας, της βακτηριαιμίας σε συνδυασμό με δερματική λοίμωξη (π.χ. κυτταρίτιδα, ερυσίπελας ή μόλυνση χειρουργικού ή μη χειρουργικού τραύματος), λοίμωξη εν τω βάθει μαλακών ιστών (π.χ. μυοσίτιδα ή νεκρωτική απονευρωσίτιδα), μηνιγγίτιδα, περιτονίτιδα, οστεομυελίτιδα, σηπτική αρθρίτιδα, σηψαιμία μετά τον τοκετό (δηλ. επιλόχειος πυρετός), νεογνική σήψη, σύνδρομο του στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ ή μη εστιακή βακτηριαιμία. Οι λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων τείνουν να είναι οι πιο συχνές εκδηλώσεις διεισδυτικών λοιμώξεων.

Σύνδρομο Στρεπτοκοκκικού Τοξικού Σοκ

Το σύνδρομο του στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ (καταπληξίας) έχει ως αποτέλεσμα ταχεία πτώση της αρτηριακής πίεσης και ανεπάρκεια οργάνων. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, ερυθρότητα του δέρματος, ζάλη, συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, σύγχυση, σοκ, διάρροια, έμετο και έντονο μυϊκό πόνο. Αυτό το σύνδρομο είναι η πιο σοβαρή εκδήλωση των διηθητικής νόσου GAS.

Νεκρωτική Απονευρωσίτιδα

Η νεκρωτική απονευρωσίτιδα είναι μια εν τω βάθει λοίμωξη του υποδόριου ιστού που οδηγεί σε ταχεία καταστροφή της περιτονίας και του λίπους, αλλά μπορεί να το ίδιο το δέρμα να μην πάσχει. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό και έντονο πόνο, ερυθρότητα και οίδημα στην πάσχουσα περιοχή. Συχνά ο πόνος είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με την όψη της μόλυνσης. Μερικές φορές μπορεί να συνυπάρχει και νεκρωτική μυοσίτιδα.

Επιπλοκές

Οι στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις της ομάδας Α μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες και μη επιπλεγμένες όπως η οξεία φαρυγγίτιδα έως απειλητικές για τη ζωή διεισδυτικές λοιμώξεις, όπως το σύνδρομο στρεπτοκοκκικού τοξικού σοκ.

Υπάρχουν οι επιπλοκές που σχηματίζουν πύον (πυώδης) και οι αντιδραστικές ή φλεγμονώδεις (μη πυώδεις) επιπλοκές από νοσήματα από στρεπτόκοκκους ομάδας Α, όπως η φαρυγγίτιδα ή η οστρακιά.

Α. Πυώδεις Επιπλοκές

Οι τρεις πιο συχνές επιπλοκές που προκαλούν πύον που μπορεί να εμφανιστούν σε μη-θεραπευμένη στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα: περιαμυγδαλικό ή οπισθοφαρυγγικό απόστημα, μέση ωτίτιδα και ιγμορίτιδα. Άλλες λιγότερο συχνές επιπλοκές που προκύπτουν από το σχηματισμό πύου περιλαμβάνουν λοιμώξεις που εξαπλώνονται στο αίμα, στο νωτιαίο μυελό, στον εγκέφαλο και στο μυϊκό έλυτρο. Αυτές οι επιπλοκές μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα.

Β. Μη-Πυώδεις Επιπλοκές

Μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα: είναι μια νεφρική νόσος που μπορεί να εμφανισθεί ως αποτέλεσμα της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι του στρεπτόκοκκου της ομάδας Α, που έχει προκαλέσει φαρυγγοαμυγδαλίτιδα ή οστρακιά ή μολυσματικό κηρίο. Συνήθως χρειάζονται περίπου 10 ημέρες μετά τη στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα ή την οστρακιά και περίπου 3 εβδομάδες μετά από μια δερματική λοίμωξη από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α για να αναπτυχθεί η μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα.

Τα συμπτώματα της μεταστρεπτοκοκκικής σπειραματονεφρίτιδας μπορεί να περιλαμβάνουν: σκούρα κοκκινοκαφέ ούρα, πρήξιμο (οίδημα), ιδιαίτερα στο πρόσωπο, γύρω από τα μάτια και στα χέρια και τα πόδια, μειωμένη ποσότητα ούρων, αίσθημα κόπωσης (κόπωση λόγω ήπιας αναιμίας). Επιπλέον, εργαστηριακά υπάρχει συνήθως πρωτεΐνη στα ούρα και υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση).

Μερικοί πάσχοντες μπορεί να μην έχουν συμπτώματα ή τα συμπτώματα να είναι τόσο ήπια που να μην αναζητούν ιατρική βοήθεια.

Ρευματικός πυρετός: είναι μια φλεγμονώδης νόσος που μπορεί να εμφανισθεί ως επιπλοκή μιας ανεπαρκούς αντιμετώπισης της στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας ή της οστρακιάς. Ο ρευματικός πυρετός μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην καρδιά, συμπεριλαμβανομένων της καταστροφής των καρδιακών βαλβίδων και της καρδιακής ανεπάρκειας. Τα συμπτώματα του ρευματικού πυρετού ποικίλλουν από λίγα ή πολλά και δεν εμφανίζονται όλα ταυτόχρονα και επίσης μπορούν να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της νόσου. Η έναρξη του ρευματικού πυρετού εμφανίζεται συνήθως περίπου δύο έως τέσσερις εβδομάδες μετά από μια στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα.

Τα σημεία και συμπτώματα του ρευματικού πυρετού (φλεγμονή στην καρδιά, τις αρθρώσεις, το δέρμα ή το κεντρικό νευρικό σύστημα) μπορεί να περιλαμβάνουν:

Πυρετός; επώδυνες, κόκκινες, ζεστές, οιδηματώδεις και ευαίσθητες αρθρώσεις – πιο συχνά στα γόνατα, τους αστραγάλους, τους αγκώνες και τους καρπούς, ο πόνος μπορεί να μεταναστεύει από τη μια άρθρωση στην άλλη. Μικρά, ανώδυνα εξογκώματα (οζίδια) κάτω από το δέρμα, επίπεδα ή ελαφρώς διογκωμένα, ανώδυνο εξάνθημα (παρυφώδες ερύθημα), πόνος στο στήθος, καρδιακό φύσημα, κόπωση, σπασμωδικές, ανεξέλεγκτες κινήσεις του σώματος (χορεία Sydenham) – πιο συχνά στα χέρια, τα πόδια και το πρόσωπο, ασυνήθιστη συμπεριφορά, όπως κλάμα ή γέλιο που δεν δικαιολογείται και που συνήθως συνοδεύουν τη χορεία του Sydenham. Η σχέση μεταξύ της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης και του ρευματικού πυρετού δεν είναι απόλυτα σαφής, αλλά φαίνεται ότι προκαλείται από το ανοσοποιητικό σύστημα εξαιτίας του μοριακού μιμητισμού (ορισμένα αντιγόνα του Στρεπτόκοκκου μοιάζουν με πρωτεΐνες του οργανισμού και έτσι τα αντισώματα έναντι των αντιγόνων του μικροβίου επιτίθονται και έναντι του ίδιου του οργανσιμού).

Περίοδος Επώασης

Η περίοδος επώασης των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α είναι περίπου 2 έως 5 ημέρες.

Τρόποι Μετάδοσης

Η μύτη, ο λαιμός και το δέρμα είναι οι κύριες δεξαμενές για τον στρεπτόκοκκο της ομάδας Α και οι φορείς συχνά είναι χωρίς συμπτώματα. Αυτοί οι ασυμπτωματικοί φορείς είναι λιγότερο μεταδοτικοί από τους συμπτωματικούς φορείς. Οι λοιμώξεις στα παιδιά είναι μια σημαντική δεξαμενή για τις λοιμώξεις στους ενήλικες.

Η μετάδοση του στρεπτόκοκκου της ομάδας Α γίνεται αερογενώς μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων, από τον βήχα, το φτέρνισμα και τις ρινικές εκκρίσεις. Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α μπορεί επίσης να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω των στενών επαφών, όπως φιλιά, κοινή χρήση ποτηριών, πιρουνιών, κουταλιών ή τσιγάρων.

Οι συνθήκες συνωστισμού, όπως αυτές σε σχολεία, παιδικούς σταθμούς ή στρατιωτικές εγκαταστάσεις, διευκολύνουν τη μετάδοση.

Αν και σπάνια, η εξάπλωση των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α μπορεί επίσης να συμβεί μέσω τροφής. Τα τροφιμογενή κρούσματα στρεπτόκοκκου της ομάδας Α έχουν εμφανιστεί λόγω ακατάλληλου χειρισμού των τροφίμων.

Η πύλη εισόδου για τις διεισδυτικές λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α είναι συχνά το δέρμα ή οι μαλακοί ιστοί και η μόλυνση μπορεί να ακολουθήσει μικρό ή μη ανιχνεύσιμο τραύμα χωρίς εμφανή τραυματισμό στο δέρμα.

Εργαστηριακή Διάγνωση

Η διάγνωση των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (φαρυγγίτιδα) επιβεβαιώνεται είτε με τεστ γρήγορης ανίχνευσης αντιγόνου (Strep Test) είτε με καλλιέργειες. Η διάγνωση των διεισδυτικών λοιμώξεων βασίζεται στην καλλιέργεια από δείγματα που λαμβάνονται από φυσιολογικά στείρες θέσεις του σώματος.

Τα Strep Tests έχουν υψηλή ειδικότητα για στρεπτόκοκκο της ομάδας Α, αλλά η ευαισθησία ποικίλει, σε σύγκριση με την καλλιέργεια. Η μικροβιολογική καλλιέργεια είναι η μέθοδος αναφοράς για τη διάγνωση του στρεπτόκοκκου της ομάδας Α. Ένα αρνητικό Strep Test σε ένα παιδί με συμπτώματα οστρακιάς θα πρέπει να ακολουθείται από καλλιέργειες.

Οι εργαστηριακές εξετάσεις που είναι διαθέσιμες για τη διάγνωση και παρακολούθηση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων και των επιπλοκών τους, στη Διαγνωστική Αθηνών, περιλαμβάνουν:

Πρόληψη

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α μεταδίδεται με επαφή με αναπνευστικά σταγονίδια ή επαφή με αντικείμενα που μπορεί να έχουν μολυνθεί με το σάλιο ενός μολυσμένου ατόμου. Τα μέτρα που μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης περιλαμβάνουν:

Καλή υγιεινή των χεριών – συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή απολύμανση των χεριών με οινόπνευμα
Αποφυγή κοινής χρήσης αντικειμένων που θα μπορούσαν να είναι μολυσμένα με σάλιο, όπως μπουκάλια νερού, ποτήρια, σκεύη κ.λπ.
Καθαρισμός και απολύμανση των επιφανειών που είναι πιθανώς μολυσμένες
Κάλυψη του στόματος κατά τον βήχα ή το φτάρνισμα με χαρτομάντιλο ή το αντιβράχιο
Απομάκρυνση από τη δουλειά, το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό μέχρι να μην υπάρχει πυρετός και έως 24 ώρες μετά την έναρξη της κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας

Η χρήση του συνιστώμενου αντιβιοτικού σχήματος για τη θεραπεία των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο ομάδας Α μειώνει τη διάρκεια των συμπτωμάτων, μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης σε μέλη της οικογένειας, τους συμμαθητές και άλλες κοινωνικές επαφές και αποτρέπει την ανάπτυξη επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένου του οξέος ρευματικού πυρετού.

Εμβολιασμός

Επί του παρόντος δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α, αν και αρκετά εμβόλια βρίσκονται σε εξέλιξη.

Αντιβιοτική Προφύλαξη

Οι περισσότεροι που εκτίθενται σε κάποιον με λοίμωξη από στρεπτόκοκκο ομάδας Α δεν χρειάζεται να λάβουν προφύλαξη. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η προφύλαξη μπορεί να συνιστάται όταν υπάρχει έκθεση σε διεισδυτική λοίμωξη από στρεπτόκοκκο ομάδας Α (δηλ. νεκρωτική απονευρωσίτιδα ή σύνδρομο τοξικού στρεπτοκοκκικού σοκ).

Θεραπεία

Η θεραπεία θα ποικίλλει ανάλογα με την νόσο. Σε ορισμένες περιπτώσεις στρεπτοκοκκικής φαρυγγοαμυγδαλίτιδας μπορεί να μην χρειασθεί αντιβίωση ενώ σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί η χρήση αντιβιοτικών.

Η στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδας συνήθως υποχωρεί μέσα σε λίγες ημέρες. Η θεραπεία με αντιβιοτικά μειώνει τη διάρκεια της οξείας νόσου κατά περίπου 16 ώρες. Ο πρωταρχικός λόγος για τη θεραπεία με αντιβιοτικά είναι η μείωση του κινδύνου επιπλοκών όπως ο ρευματικός πυρετός και τα οπισθοφαρυγγικά αποστήματα. Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά εάν χορηγηθούν εντός 9 ημερών από την έναρξη των συμπτωμάτων.

Οι διεισδυτικές λοιμώξεις από Στρεπτόκοκκο ομάδας Α, μπορεί να απαιτηθούν αντιβιοτικά, νοσηλεία και χειρουργική επέμβαση. Σχεδόν πάντα απαιτείται χειρουργική επέμβαση για τη νεκρωτική απονευρωσίτιδα.

Η πενικιλλίνη ή η αμοξικιλλίνη είναι το αντιβιοτικό εκλογής. Δεν έχει υπάρξει ποτέ αναφορά κλινικής απομόνωσης στρεπτόκοκκου ομάδας Α που να είναι ανθεκτικό στην πενικιλίνη. Για ασθενείς με αλλεργία στην πενικιλλίνη, τα συνιστώμενα σχήματα περιλαμβάνουν κεφαλοσπορίνες (π.χ. κεφαλεξίνη, κεφαδροξίλη), κλινδαμυκίνη, αζιθρομυκίνη και κλαριθρομυκίνη.