Οστεοπόρωση: Σημείο Καμπής-Πάθηση πέρα από την Εμμηνόπαυση

Κατανόηση της Οστεοπόρωσης

Η οστεοπόρωση είναι σαν ένας ύπουλος εισβολέας—αδυνατίζει τα οστά, καθιστώντας τα εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα. Φανταστείτε τα οστά σας ως τον σκελετό που στηρίζει την υπέροχη δομή του σώματός σας. Όταν η οστεοπόρωση εισχωρεί, υπονομεύει αυτό το πλαίσιο, υπονομεύοντας τόσο την υποστήριξη όσο και τη λειτουργία του.

Καθώς ο πληθυσμός μας γερνάει και το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, τα περιστατικά οστεοπόρωσης επίσης αυξάνονται, ασκώντας πίεση στους πόρους υγειονομικής περίθαλψης. Περισσότερες από 200 εκατομμύρια γυναίκες έχουν διαγνωστεί με την πάθηση παγκοσμίως, ενώ τα οστεοπορωτικά κατάγματα αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 40% των νοσηλειών για γυναίκες άνω των 55 ετών, ακόμη περισσότερο και από το εγκεφαλικό, το έμφραγμα και τον καρκίνο του μαστού. Επιπλέον, το 25% αυτών των καταγμάτων (πάνω από 9 εκατομμύρια συνολικά) συμβαίνουν σε άνδρες!

Οι δύο μεγάλοι συντελεστές στην υγεία των Οστών: Οστεοβλάστες και Οστεοκλάστες

Δύο βασικοί «παίκτες» διατηρούν και αναδιαμορφώνουν τον οστικό ιστό:

Οστεοβλάστες: Αυτά είναι τα κύτταρα που σχηματίζουν τα οστά. Συνθέτουν και εναποθέτουν νέο οστικό ιστό, διασφαλίζοντας ότι ο σκελετός σας παραμένει ισχυρός.
Οστεοκλάστες: Αυτά είναι τα κύτταρα που «απορροφούν» τα «παλιά» οστά. Η δουλειά τους; Να διασπούν και να αφαιρούν τον παλιό ή κατεστραμμένο οστικό ιστό. Αλλά όταν οι οστεοκλάστες υπερλειτουργούν, η οστική μάζα μειώνεται.

Παράγοντες Κινδύνου (Πέρα από την Εμμηνόπαυση)

Ενώ η εμμηνόπαυση είναι ένας γνωστός παράγοντας κινδύνου για την οστεοπόρωση λόγω των ορμονικών αλλαγών, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο:

Ηλικία: Καθώς τα κεριά στην τούρτα γενεθλίων σας πολλαπλασιάζονται, αυξάνεται και ο κίνδυνος οστεοπόρωσης. Η οστική πυκνότητα φυσικά μειώνεται με την ηλικία.
Χαμηλός ΔΜΣ (Δείκτης Μάζας Σώματος, ΒΜΙ): Το χαμηλό σωματικό βάρος και η χαμηλή μυϊκή μάζα δεν είναι αρκετά για να υποστηρίξουν το οστικό σας πλαίσιο και να προκαλέσουν οστεογένεση στους οστεοβλάστες.
Φύλο: Οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην οστεοπόρωση από τους άνδρες. Οι ορμονικές αλλαγές και διακυμάνσεις συμβαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και συνήθως έχουν χαμηλότερο ΔΜΣ από τους άνδρες.
Εθνικότητα: Τα άτομα λευκής και ασιατικής καταγωγής αντιμετωπίζουν υψηλότερους κινδύνους.
Οικογενειακό Ιστορικό: Αν οι γονείς ή τα αδέλφια σας έχουν οστεοπόρωση, είστε πιο επιρρεπείς σε αυτήν, ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι η μέγιστη οστική μάζα καθορίζεται κυρίως από τη γενετική.
Προηγούμενα Κατάγματα: Αν έχετε υποστεί κατάγματα στο παρελθόν, ο κίνδυνος σας αυξάνεται.
Ορισμένα Φάρμακα: Η μακροχρόνια χρήση φαρμάκων όπως τα κορτικοστεροειδή, οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) ή άλλα φάρμακα που επηρεάζουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών ή το ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. αντιισταμινικά και κορτικοστεροειδή) μπορεί να αποδυναμώσουν τα οστά.
Επιλογές Τρόπου Ζωής: Καθιστικός τρόπος ζωής, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα παίζουν τον ρόλο τους, όπως και οι διατροφικές διαταραχές και η υπερβολική άσκηση. Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση κάτω από τις θερμιδικές και θρεπτικές απαιτήσεις θα επηρεάσει αρνητικά τον μεταβολισμό των οστών σε οποιαδήποτε ηλικία για άνδρες και γυναίκες. Χρόνιο στρες! Αυξάνει τις ορμόνες του στρες και όλες τις καταβολικές διαδικασίες στο σώμα, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας οστών!

Πρόσφατη Έρευνα: Γενετική και Οστεοπόρωση

Σε μια πρωτοποριακή μελέτη, οι ερευνητές ανακάλυψαν έναν νέο σημαντικό συντελεστή: το Ctdnep1. Αυτή η φωσφατάση (ένα ένζυμο που αφαιρεί φωσφορικές ομάδες) καταστέλλει τη διαφοροποίηση των οστεοκλαστών και την απορρόφηση των οστών. Αυτό σημαίνει ότι βοηθά στην πρόληψη της υπερβολικής απώλειας οστών. Φανταστείτε το Ctdnep1 ως τον μυστικό υπερήρωα των οστών, που κρατά τους οστεοκλάστες υπό έλεγχο.

Ορισμένες σοβαρές γενετικές καταστάσεις που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των οστών είναι:

Ατελής Οστεόγενεση (Osteogenesis Imperfecta OI): Η πιο γνωστή μονογονιδιακή αιτία οφείλεται σε ένα ελάττωμα στη εξωκυτταρική μήτρα των οστών, που συνδέεται με μεταλλάξεις στο κολλαγόνο τύπου I (COL1A1, COL1A2), αλλά και CRTAP και PLS3.
Διαταραχή Υψηλής Οστικής Μάζας (High Bone Mass Disorder, HBM): αυτό συνδέεται με τα γονίδια σηματοδότησης WNT (όπως τα WNT1 και SFRP4) που επίσης παίζουν ρόλο. Άλλα γονίδια που παίζουν ρόλο στην οστεοπόρωση είναι τα RANKL (φλεγμονή) και VDR (ευαισθησία στον υποδοχέα της βιταμίνης D).

Διάγνωση

Κλινική Αξιολόγηση: φυσική εξέταση για την αξιολόγηση της στάσης, της απώλειας ύψους και των σημείων καταγμάτων σπονδύλων.
Η μέθοδος διπλής ενεργειακής απορρόφησης (DeXA): είναι το πρότυπο για την αξιολόγηση της οστικής πυκνότητας - μια δοκιμή χαμηλής ακτινοβολίας που μετρά την οστική πυκνότητα (BMD) σε συγκεκριμένα σημεία (συνήθως στη σπονδυλική στήλη, το ισχίο ή το αντιβράχιο). Έχει τους περιορισμούς της λόγω της μεθόδου της που δεν αξιολογεί πλήρως τη μικροαρχιτεκτονική των οστών.
Εξετάσεις Αίματος και Ούρων: δεν διαγιγνώσκουν την οστεοπόρωση, αλλά παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες:

Επίπεδα Ασβεστίου και Φωσφόρου: Ανωμαλίες στα επίπεδα μπορεί να υποδεικνύουν προβλήματα οστικής ανακύκλωσης.
Επίπεδα Βιταμίνης D (25-(OH) D και 1, 25 (OH) D): Η ανεπάρκεια βιταμίνης D επηρεάζει την υγεία των οστών.
Παραθυρεοειδής Ορμόνη (PTH): Αυξημένα επίπεδα PTH μπορεί να υποδεικνύουν απώλεια οστών.
Οστική Ειδική Αλκαλική Φωσφατάση (BSAP): Αυξημένα επίπεδα υποδεικνύουν αυξημένη οστική ανακύκλωση.
(Ουρικό) Ν-Τελοπεπτίδιο (NTx): Ένας δείκτης οστικής απορρόφησης.
C-Τελοπεπτίδιο (CTX): Ένας δείκτης οστικής διάσπασης.
Οστεοκαλσίνη: Αντικατοπτρίζει τον σχηματισμό οστών.
Crosslaps (β-CTX): Υποδεικνύει οστική απορρόφηση.
Φερριτίνη και σίδηρος: Είναι σημαντικά για την ενεργοποίηση της βιταμίνης D στο ήπαρ και τα νεφρά.

Άλλες Απεικονιστικές Τεχνικές:

Ποσοτική Υπερηχογραφία (Quantitative Ultrasound, QUS): Μετρά την οστική πυκνότητα σε περιφερειακά σημεία (π.χ., φτέρνα ή καρπός, ή πόδι).
Αξιολόγηση Καταγμάτων Σπονδύλων (Vertebral fracture assessment, VFA): Ανιχνεύει κατάγματα σπονδύλων χρησιμοποιώντας πλευρικές ακτινογραφίες σπονδυλικής στήλης ή ως μέρος της DeXA.
Περιφερειακή Ποσοτική Υπολογιστική Τομογραφία (Peripheral quantitative computed tomography, pQCT): Αξιολογεί την οστική πυκνότητα σε περιφερειακά σημεία.
Ραδιοσυχνότητα Ηχογραφικής Πολυφασματικής Μετρητικής (Radiofrequency Echographic Multi Spectrometry REMS): ένα εναλλακτικό διαγνωστικό εργαλείο αντί της DeXA, που μπορεί να αξιολογήσει τη μικροαρχιτεκτονική και την αντοχή των οστών.

Θεραπεία και τρόποι αντιμετώπισης

Ποιες είναι οι γνωστές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης;

Α. Αλλαγές στον Τρόπο Ζωής:

Διατροφή: Το ασβέστιο και η βιταμίνη D είναι απαραίτητα. Αλλά και μέταλλα όπως το Βόριο, το Μαγνήσιο, ο Ψευδάργυρος και ο Χαλκός. Η βιταμίνη Κ2 σε μορφή mk7 φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική για τους περισσότερους στην καθοδήγηση του ασβεστίου στη μήτρα των οστών για να αποφευχθούν οι ασβεστοποιήσεις άλλων ιστών και αρτηριών και να αποφευχθούν οι πέτρες στα νεφρά. Η βερβερίνη, τα ωμέγα 3 και το κόκκινο τριφύλλι (red clover) επίσης δείχνουν κάποια δραστηριότητα στην οικοδόμηση των οστών και μειώνουν τη φλεγμονή που προκαλείται από τους οστεοκλάστες.
Άσκηση: Οι δραστηριότητες με βάρη ενισχύουν την αντοχή των οστών όπως η προπόνηση αντίστασης (resistance training) και το περπάτημα, αλλά και heel-drops, stomping και η χρήση γιλέκων με βάρη προσαρμοσμένων στη στάση και το σωματικό βάρος (έως περίπου 10% του σωματικού βάρους). Νέες μέθοδοι που αυξάνουν με ασφάλεια το οστεογενές φορτίο μπορούν επίσης να ληφθούν υπόψη (π.χ. μέθοδος Osteostrong).
Πρόληψη Πτώσεων: Κίνηση που ενισχύει την ισορροπία και τη δύναμη του σωματικού πυρήνα, το tai-chi, η φυσιοθεραπεία, το πιλάτες και ειδικά τροποποιημένη γιόγκα.
Διαχείριση Στρες: Οποιαδήποτε τεχνική συναισθηματικής θεραπείας, συμβουλευτική, γιόγκα, υπνοθεραπεία, EFT (emotional freedom technique), βελονισμός και ψυχοαισθητηριακές μέθοδοι (Psychosensory techniques) κ.λπ.

Β. Φάρμακα

Υπάρχουν 3 διαφορετικοί τύποι φαρμάκων:

Φάρμακα που σταματούν ή περιορίζουν την απώλεια οστών όπως τα διφωσφονικά (συνήθως η πρώτη γραμμή συνταγογραφούμενου πρωτοκόλλου) και η Denosumab (Prolia). Και τα δύο στοχεύουν στους οστεοκλάστες αλλά έχουν διαφορετική λειτουργία.
Φάρμακα που δημιουργούν νέα οστά συνήθως μιμούμενα τη δράση της παραθυρεοειδούς ορμόνης όπως η τεριπαρατίδη (FORTEO) ή η Abaloparatide (Tymlos) ή φάρμακα με κάποια άλλη αναβολική λειτουργία όπως η Romosozumab.
SERMs (εκλεκτικοί υποδοχείς οιστρογόνων): Ρυθμίζουν τη σύνδεση με τους υποδοχείς οιστρογόνων - επιλογή θεραπείας για ορισμένους καρκινοπαθείς (π.χ. Raloxifene).

Τα παραπάνω φάρμακα βρίσκονται σε μορφή από του στόματος ή έγχυσης και ένεσης και λόγω των σοβαρών παρενεργειών τους, απαιτείται κατάλληλη διευρεύνηση πριν από τη συνταγογράφηση λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο ζωής και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς.

Θυμηθείτε!! Η συνέπεια έχει σημασία. Η οστεοπόρωση δεν είναι αγώνας ταχύτητας. Είναι μαραθώνιος. Και πρέπει να ξεκινήσει από πολύ ΝΕΑ ηλικία! Για να διασφαλίσουμε ότι θα φτάσουμε τη ΜΕΓΙΣΤΗ ΟΣΤΙΚΗ ΜΑΖΑ μας!

Maria Rigopoulou (MSc, DipION)

Osteoporosis Specialist and Coach

Nutrigenomics, Anti-aging

+30 693 046 4856 (GR), +44 (0)7881 893 451 (UK)

https://linktr.ee/mariarigopoulou