Το κολπικό μικροβίωμα και η σημασία του

Το ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί 10-100 τρισεκατομμύρια συμβιωτικά μικροβιακά κύτταρα, που συνιστούν το μικροβίωμα του. Τα περισσότερα από αυτά τα μικρόβια εντοπίζονται στο έντερο. Ωστόσο μικροβίωμα διαθέτουν και άλλες περιοχές του ανθρώπινου σώματος όπως τα αυτιά, το δέρμα, η μύτη, η αναπνευστική οδός και ο κόλπος. Με την πάροδο του χρόνου φαίνεται να γινόμαστε ολοένα και περισσότερο εξοικειωμένοι με τη σημασία του εντερικού μικροβιώματος και την επιρροή του στην ευεξία και υγεία του οργανισμού μας. Ωστόσο ποια μπορεί να είναι η συσχέτιση και αλληλεπίδραση του με άλλα μικροβιώματα του ανθρώπινου σώματος, όπως παραδείγματος χάρη με αυτό του κόλπου;

Η σύσταση του κολπικού μικροβιώματος καθορίζεται από ένα μεγάλο αριθμό βακτηρίων και μικρό αριθμό μυκήτων (κυρίως Candida albicans). Μια σημαντική παρατήρηση που αξίζει να σημειωθεί είναι πως το κολπικό μικροβίωμα είναι σε ισορροπία όταν η ποικιλομορφία του είναι χαμηλή, σε αντίθεση με το εντερικό μικροβίωμα. Οι γαλακτοβάκιλλοι (Lactobacillus species) αποτελούν τα κυρίαρχα βακτήρια στον κόλπο, εξισορροπώντας το περιβάλλον του κόλπου και δρώντας ευεργετικά προς αυτό, γεγονός που εξηγεί τη χαμηλή ποικιλομορφία του κολπικού μικροβιώματος στις υγιείς γυναίκες. Σε καταστάσεις όπου ο πληθυσμός των γαλακτοβάκιλλων μειώνεται σημαντικά και συνδυαστικά παρατηρείται αύξηση άλλων βακτηρίων ή μυκήτων όπως Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae, Candida και άλλα, ενδέχεται να εμφανιστούν κολπικές λοιμώξεις.

Το κολπικό μικροβίωμα (μικροχλωρίδα) με πιο απλά λόγια δρα υποστηρικτικά για την υγεία των γυναικών προλαμβάνοντας την εγκατάσταση παθογόνων μικροοργανισμών με ποικίλους τρόπους όπως η παραγωγή αμυντικών ενώσεων (π.χ. γαλακτικό οξύ) και άλλων αντιμικροβιακών ουσιών ή η παραγωγή βλέννας στο επιθήλιο που δρα ως φραγμός.

Το ταξίδι των δυνητικά παθογόνων μικροβίων από το έντερο στον κόλπο

Όσων αφορά το εντερικό μικροβίωμα αυτό αποτελείται από μια μεγάλη, σταθερή και πολύπλοκη κοινότητα δυνητικά επιβλαβών βακτηρίων και μυκήτων που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα εάν εντοπιστούν σε διαφορετικές περιοχές του σώματος όπως ο κόλπος. Όντας στο έντερο διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην πέψη, την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η μετατόπιση του ωστόσο από το ορθό στον κόλπο μπορεί να ενέχει κινδύνους όπως η εμφάνιση κολπικής δυσβίωσης. Συμπερασματικά, η μικροβιακή ποικιλότητα του εντέρου ενέχεται να μη μείνει στο έντερο και μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στην υγεία του κόλπου.

Στους μικροοργανισμούς που εγκυμονούν κινδύνους κατά τη μετατόπιση τους από το έντερο στον κόλπο ανήκουν ορισμένα βακτήρια όπως το Escherichia coli και ορισμένα είδη μυκήτων όπως το είδος Candida, τα οποία φυσιολογικά αναμένεται να αποτελούν μέρος ενός υγιούς εντερικού μικροβιώματος. Αυτό όμως δεν ισχύει όταν εποικίζουν τον κόλπο της γυναίκας. Η μετακίνηση και ανάπτυξη τους στον κόλπο μπορεί να είναι η αιτία να προκληθεί ανισορροπία στο περιβάλλον και το μικροβίωμα του κόλπου, γεγονός που μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα μια κολπική λοίμωξη. Οι μικροοργανισμοί αυτοί ωστόσο μπορεί να μη σταματήσουν μόνο στην επιρροή του κόλπου. Η ανάπτυξη τους είναι δυνατό να προκαλέσει βλάβες και στην ουροδόχο κύστη εάν φτάσει και εκεί οδηγώντας σε λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.

Σε άλλες περιπτώσεις βέβαια το μικροβίωμα του εντέρου φαίνεται να μπορεί να δρα και υποστηρικτικά ως προς την υγεία του κόλπου. Όπως έχει παρατηρηθεί η σύνθεση του είδους Lactobacillus είναι παρόμοια στο εντερικό και στο κολπικό μικροβίωμα. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στη σκέψη πως ίσως το εντερικό μικροβίωμα να αποτελεί μια πηγή ωφέλιμων μικροοργανισμών για το κολπικό μικροβίωμα. Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν πως η από του στόματος χορήγηση προβιοτικών βακτηρίων και ζυμομυκήτων μπορεί να επιφέρει οφέλη για την υγεία του κόλπου αφού οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί μπορούν να μεταναστεύσουν από το έντερο στον κόλπο και να δράσουν εκεί υποστηρικτικά. Ως συμπέρασμα των παραπάνω στοιχείων φαίνεται πως ένα υγιές και ισορροπημένο εντερικό μικροβίωμα μπορεί να συνεπάγεται ενός προστατευμένου κολπικού μικροβιώματος.

Ένας διαφορετικός τρόπος ευεργετικής αλληλεπίδρασης εντερικού και κολπικού μικροβιώματος εμφανίζεται να είναι ο μεταβολισμός των ορμονών από το έντερο. Ένα παράδειγμα είναι ο μεταβολισμός των ορμονών των οιστρογόνων που αντί να αποβάλλονται μέσω περιττωμάτων, το εντερικό μικροβίωμα συμβάλει στη συσσώρευση τους συνεισφέροντας έτσι στην αλλαγή των επιπέδων των ορμονών που μπορούν να έχουν ωφέλιμο αντίκτυπο στην υγεία του κόλπου. Η παραγωγή γλυκογόνου είναι αποτέλεσμα της αύξησης των οιστρογόνων στον κόλπο και αποτελεί ένα θρεπτικό συστατικό για τους ωφέλιμους για τον κόλπο γαλακτοβάκιλλους.  

Οι δυσάρεστες συνέπειες ενός μη ισορροπημένου κολπικού μικροβιώματος

Η σύνθεση του κολπικού μικροβιώματος ποικίλλει για κάθε γυναίκα και μπορεί να επηρεαστεί από τη διατροφή, τα φάρμακα, το στρες, τις ασθένειες και τις πρακτικές υγιεινής και εξαρτάται επίσης από τη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου. Ένα διαταραγμένο κολπικό μικροβίωμα συνιστάται από μειωμένο πληθυσμό των κυρίαρχων υπό φυσιολογικές συνθήκες γαλακτοβάκιλλων και από υπεραναπτυγμένους πληθυσμούς παθογόνων μικροοργανισμών. Κάποιες περιπτώσεις ανισορροπίας του κολπικού μικροβιώματος ενδέχεται να είναι ασυμπτωματικές και κάποιες άλλες μπορεί να συνοδεύονται από ασυνήθιστη κολπική έκκριση με δυσάρεστη οσμή ή παχύρρευστη υφή και λευκό/υποκίτρινο χρώμα και μερικές φορές από πόνο ή κνησμό.

 Για να διατηρήσετε ένα υγιές κολπικό μικροβίωμα, είναι σημαντικό να υποστηρίζετε ένα ισορροπημένο μικροβίωμα του εντέρου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω μιας υγιεινής διατροφής, της τακτικής άσκησης, του επαρκούς ύπνου, της διαχείρισης του στρες και της αποφυγής της υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών, η οποία μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου. Ένα ανθυγιεινό ή μη ισορροπημένο κολπικό μικροβίωμα μπορεί να είναι η αιτία τακτικών λοιμώξεων τόσο του κόλπου όσο και του ουροποιητικού συστήματος, ακόμη και ζητημάτων υπογονιμότητας. Διαφένεται ωστόσο πια πως μπορεί όχι μόνο να τροποποιηθεί άμεσα αλλά όπως φαίνεται μπορεί να τροποποιηθεί και έμμεσα δρώντας στο μικροβίωμα του εντέρου.

Συμπερασματικά

Χαμηλότερη ποικιλομορφία στο κολπικό μικροβίωμα συνιστά ένα υγιέστερο και ισορροπημένο περιβάλλον στον γυναικείο κόλπο.

Μείωση του πληθυσμού των ωφέλιμων γαλακτοβάκιλλων μπορεί να επιτρέψει την αύξηση των πληθυσμών δυνητικά επιβλαβών μικροοργανισμών και να οδηγήσει σε βακτηριακή κολπίτιδα, καντιντίαση ή ακόμα και υποτροπιάζουσα λοίμωξη του ουροποιητικού.

Δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν να καταλήξουν από το έντερο στον κόλπο και να προκαλέσουν μικροβιωματική ανισορροπία και κολπική δυσβίωση. Αυτό υποδηλώνει πως η φροντίδα του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να δράσει υποστηρικτικά και προστατευτικά για την υγεία του κόλπου.

Με το  FemoScan® Comprehensive εξετάζεται το συνολικό μικροβιακό φορτίο, οι γαλακτοβάκιλλοι και το σύνολο των αναερόβιων και αερόβιων μικροοργανισμών, των μυκοπλασμάτων και των μυκήτων Candida και οι οποίοι μπορεί να συμμετέχουν στη δημιουργία δυσβίωσης του κολπικού μικροβιώματος.

Βιβλιογραφία

Nair Balakrishnan S, Yamang H, Lorenz MC, et al. Role of vaginal mucosa, host immunity and microbiota in vulvovaginal candidiasis. Pathogens. 2022; 11(6):618. doi: 10.3390/pathogens11060618.

Marrazzo JM, Fiedler TL, Srinivasan S, et al. Extravaginal reservoirs of vaginal bacteria as risk factors for incident bacterial vaginosis. J Infect Dis. 2012; 205(10):1580-1588. doi: 10.1093/infdis/jis242.

El Aila NA, Tency I, Claeys G, et al. Identification and genotyping of bacteria from paired vaginal and rectal samples from pregnant women indicates similarity between vaginal and rectal microflora. BMC Infect Dis. 2009; 9:167. doi: 10.1186/1471-2334-9-167.

Decherf A, Dehay E, Boyer M, et al. Recovery of Saccharomyces cerevisiae CNCM I-3856 in vaginal samples of healthy women after oral administration. Nutrients. 2020; 12(8):2211. doi: 10.3390/nu12082211.

Antonio MAD, Rabe LK, Hillier SL. Colonization of the rectum by Lactobacillus species and decreased risk of bacterial vaginosis. J Infect Dis. 2005; 192(3):394-398. doi: 10.1086/430926.

Graham ME, Herbert WG, Song SD, et al. Gut and vaginal microbiomes on steroids: implications for women’s health. Trends Endocrinol Metab. 2021; 32(8):554-565. doi: 10.1016/j.tem.2021.04.014.

Amabebe E, Anumba DOC. The vaginal microenvironment: the physiologic role of Lactobacilli. Front Med. 2018; 5:181. doi: 10.3389/fmed.2018.00181.