Η ανεπάρκεια της ακυλο-CoA αφυδρογονάσης λιπαρών οξέων μεσαίας αλυσίδας (MCADD) είναι μια σπάνια κληρονομική διαταραχή του μεταβολισμού που επηρεάζει τη διάσπαση των λιπαρών οξέων για ενέργεια. Ταξινομείται ως διαταραχή οξείδωσης των λιπαρών οξέων. Το MCADD περιλαμβάνει συγκεκριμένα ανεπάρκεια του ενζύμου ακυλο-CoA αφυδρογονάση μέσης αλυσίδας, το οποίο είναι απαραίτητο για την κανονική επεξεργασία ορισμένων τύπων λιπαρών οξέων. Ο επιπολασμός του MCADD στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 5 ανά 100.000 γεννήσεις και μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τον πληθυσμό, καθώς είναι ιδιαίτερα συχνός σε άτομα από τη Βόρεια Ευρώπη.
Ο γενετικός έλεγχος της ανεπάρκειας της ακυλο-CoA αφυδρογονάσης λιπαρών οξέων μέσης αλυσίδας (MCADD) συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ανεπάρκειας της ακυλο-CoA αφυδρογονάσης λιπαρών οξέων μέσης αλυσίδας περιλαμβάνουν:
- Μειωμένη οξείδωση λιπαρών οξέων: Τα άτομα με MCADD έχουν μειωμένη ικανότητα να διασπούν τα λιπαρά οξέα μέσης αλυσίδας, οδηγώντας σε ενεργειακή ανεπάρκεια.
- Επεισοδιακά συμπτώματα: Τα συμπτώματα της MCADD εμφανίζονται συχνά σε περιόδους νηστείας ή αυξημένων ενεργειακών απαιτήσεων, όπως κατά τη διάρκεια ασθένειας ή παρατεταμένων περιόδων χωρίς φαγητό.
- Υπογλυκαιμία: Η διαταραχή στη διάσπαση των λιπαρών οξέων μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα (υπογλυκαιμία), οδηγώντας σε συμπτώματα όπως αδυναμία, λήθαργο και επιληπτικές κρίσεις.
- Ηπατομεγαλία: Η διόγκωση του ήπατος (ηπατομεγαλία) μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια επεισοδίων μεταβολικού στρες.
- Έμετος και υποτονία: Τα βρέφη με MCADD μπορεί να εμφανίσουν έμετο, κακή σίτιση και υποτονία (αδύναμος μυϊκός τόνος).
- Επεισοδιακή εγκεφαλοπάθεια: Το σοβαρό μεταβολικό στρες μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλοπάθεια, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από νευρολογικά συμπτώματα όπως σύγχυση, επιληπτικές κρίσεις και μειωμένο επίπεδο συνείδησης.
- Οσμή σιροπιού σφενδάμου: Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα άτομα με MCADD μπορεί να έχουν μια χαρακτηριστική οσμή στον ιδρώτα ή στα ούρα τους, που μοιάζει με σιρόπι σφενδάμου.
Το MCADD προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο ACADM, το οποίο παρέχει οδηγίες για την παραγωγή του ενζύμου ακυλ-CoA αφυδρογονάσης λιπαρών οξέων μέσης αλυσίδας.
Η διαχείριση του MCADD περιλαμβάνει διατροφικές παρεμβάσεις και προσεκτική παρακολούθηση για την πρόληψη μεταβολικής απορρύθμισης κατά τη διάρκεια περιόδων νηστείας ή ασθένειας. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:
- Τακτική σίτιση: Τα άτομα με MCADD ενθαρρύνονται να τρώνε τακτικά γεύματα και σνακ για να αποτρέψουν παρατεταμένες περιόδους χωρίς φαγητό.
- Αποφυγή νηστείας: Η νηστεία, ειδικά κατά τη διάρκεια ασθένειας, μπορεί να προκαλέσει μεταβολικές κρίσεις σε άτομα με MCADD. Επομένως, είναι απαραίτητο να αποφεύγεται η παρατεταμένη νηστεία.
- Σχέδιο έκτακτης ανάγκης: Συχνά καθιερώνεται ένα καλά καθορισμένο σχέδιο έκτακτης ανάγκης για άτομα με MCADD για την καθοδήγηση της ιατρικής διαχείρισης κατά τη διάρκεια επεισοδίων μεταβολικής απορρύθμισης.
- Τροποποιήσεις διατροφής: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι διατροφικές τροποποιήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την αποφυγή ορισμένων τύπων λιπαρών οξέων και μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο λήψης συμπληρωμάτων με τριγλυκερίδια μέσης αλυσίδας.
Η έγκαιρη διάγνωση μέσω του προσυμπτωματικού ελέγχου των νεογνών επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση και την πρόληψη μεταβολικών κρίσεων. Η γενετική συμβουλευτική είναι σημαντική για τα άτομα που επηρεάζονται και τις οικογένειές τους να κατανοήσουν τον τρόπο κληρονομικότητας και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο να αποκτήσουν προσβεβλημένα παιδιά.
Περισσότερες Πληροφορίες
Το γονίδιο ACADM κωδικοποιεί για την ακυλο-CoA αφυδρογονάση λιπαρών οξέων μέσης αλυσίδας που είναι ένα ένζυμο που εμπλέκεται στο αρχικό στάδιο της μιτοχονδριακής β-οξείδωσης των λιπαρών οξέων. Αυτή είναι μια αερόβια διαδικασία που διασπά τα λιπαρά οξέα σε ακετυλο-CoA από το οποίο λαμβάνεται ενέργεια.
Μέχρι σήμερα, αρκετές παθογόνες παραλλαγές έχουν εντοπιστεί στο ACADM που προκαλούν τη νόσο. Από αυτές, η παραλλαγή c.985A>G είναι η πιο συχνή στους βόρειους Ευρωπαίους, καθώς υπάρχει στο 80% των ασθενών. Αυτή η παραλλαγή παράγει μια αλλαγή αμινοξέος που επηρεάζει τη σωστή λειτουργικότητα της πρωτεΐνης.
Μια άλλη συχνή παθογόνος παραλλαγή σε ασθενείς με MCADD είναι η c.199T>C, με συχνότητα αλληλομόρφων περίπου 6%. Η παρουσία αυτής της παραλλαγής σε σύνθετη ετεροζυγωτία μαζί με τη c.985A>G είναι συνήθης. Οι ασθενείς με ετεροζυγωτία για την c.985A>G και την c.199T>C συνήθως παρουσιάζουν ηπιότερες κλινικές εκδηλώσεις, ενώ οι ομόζυγοι για την c.985A>G εμφανίζουν συμπτώματα μετά τη γέννηση.
Ο γενετικός έλεγχος της ανεπάρκειας ακυλο-CoA αφυδρογονάσης λιπαρών οξέων μέσης αλυσίδας αναλύει τις 18 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ACADM.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
