Ο ψευδάργυρος (Zn) είναι ένα χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 30. Είναι ένα μπλε-λευκό, λαμπερό μέταλλο που βρίσκεται συνήθως σε ορυκτά και μεταλλεύματα. Ο ψευδάργυρος είναι το 24ο πιο άφθονο στοιχείο στο φλοιό της Γης και βρίσκεται κυρίως στα ορυκτά σφαλερίτη (ZnS), σμιθσονίτη (ZnCO3), ημιμορφίτη((Zn4Si2O7(OH)2·H2O) και ψευδίτη (ZnO).
Ο ψευδάργυρος χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορες βιομηχανίες. Μία από τις κύριες εφαρμογές του είναι ως προστατευτική επίστρωση του χάλυβα και του σιδήρου για την πρόληψη της διάβρωσης, μια διαδικασία γνωστή ως γαλβανισμός. Χρησιμοποιείται επίσης στην παραγωγή ορείχαλκου, χαλκού και άλλων κραμάτων. Επιπλέον, οι ενώσεις ψευδαργύρου χρησιμοποιούνται στην κατασκευή καουτσούκ, χρωμάτων, κεραμικών και φαρμακευτικών προϊόντων.
Ο ψευδάργυρος είναι ένα βασικό ιχνοστοιχείο που παίζει ζωτικό ρόλο σε πολλές πτυχές της ανθρώπινης υγείας.
- Ανοσολογική λειτουργία: Ο ψευδάργυρος είναι ζωτικής σημασίας για τη φυσιολογική ανάπτυξη και λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, στην επούλωση των πληγών και στη διατήρηση της ακεραιότητας του δέρματος και των βλεννογόνων.
- Λειτουργία ενζύμων: Ο ψευδάργυρος χρησιμεύει ως συμπαράγοντας για πάνω από 300 ένζυμα που συμμετέχουν σε διάφορες βιοχημικές αντιδράσεις στο σώμα. Αυτά τα ένζυμα είναι απαραίτητα για διαδικασίες όπως ο μεταβολισμός, η πέψη και η σύνθεση DNA.
- Ανάπτυξη: Ο ψευδάργυρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός κατά τη διάρκεια περιόδων ταχείας ανάπτυξης και ανάπτυξης, όπως η εγκυμοσύνη, η βρεφική ηλικία και η εφηβεία. Είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή ανάπτυξη και ωρίμανση των κυττάρων και των ιστών.
- Αισθητηριακές λειτουργίες: Ο ψευδάργυρος παίζει ρόλο στη διατήρηση των αισθητηριακών λειτουργιών όπως η γεύση, η όσφρηση και η όραση. Συμμετέχει στη σύνθεση των πρωτεϊνών που απαιτούνται για τη μετάδοση σημάτων από τα αισθητήρια όργανα στον εγκέφαλο.
- Αναπαραγωγική υγεία: Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την αναπαραγωγική υγεία τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Συμμετέχει στην παραγωγή σπέρματος, την ωορρηξία και την ανάπτυξη του εμβρύου. Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα και επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
- Αντιοξειδωτική άμυνα: Ο ψευδάργυρος δρα ως αντιοξειδωτικό, βοηθώντας στην προστασία των κυττάρων από βλάβες που προκαλούνται από τις ελεύθερες ρίζες. Ο ψευδάργυρος μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
- Νευρολογική λειτουργία: Ο ψευδάργυρος παίζει ρόλο στη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών και στη σηματοδότηση εντός του εγκεφάλου. Τα επαρκή επίπεδα ψευδαργύρου είναι σημαντικά για τις γνωστικές λειτουργίες, τη ρύθμιση της διάθεσης και τη συνολική ψυχική υγεία.
- Υγεία των οστών: Ο ψευδάργυρος συμμετέχει στο μεταβολισμό των κυττάρων που σχηματίζουν τα οστά και στη σύνθεση του κολλαγόνου, μιας δομικής πρωτεΐνης απαραίτητης για την αντοχή και την ευελιξία των οστών. Συμβάλλει στη διατήρηση υγιών οστών και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη καταστάσεων όπως η οστεοπόρωση.
- Επούλωση πληγών: Ο ψευδάργυρος παίζει κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία επούλωσης των πληγών προάγοντας τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, τη σύνθεση κολλαγόνου και την ανοσολογική λειτουργία στο σημείο του τραυματισμού.
Παρά τη σημασία του, η ανεπάρκεια ψευδαργύρου είναι συχνή, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες και μεταξύ ορισμένων πληθυσμών όπως οι χορτοφάγοι, οι έγκυες γυναίκες και οι ηλικιωμένοι.
Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας ψευδαργύρου μπορεί να περιλαμβάνουν μειωμένη ανοσολογική λειτουργία, καθυστερημένη επούλωση πληγών, απώλεια όρεξης, τριχόπτωση και δερματικά προβλήματα. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ψευδάργυρο όπως το κρέας, τα θαλασσινά, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα δημητριακά ολικής αλέσεως μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της ανεπάρκειας και σε ορισμένες περιπτώσεις, η λήψη συμπληρωμάτων μπορεί να είναι απαραίτητη.
Τοξικότητα: Ενώ ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την υγεία, η υπερβολική πρόσληψη μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα. Τα συμπτώματα της τοξικότητας ψευδαργύρου περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, διάρροια, κοιλιακές κράμπες και πονοκεφάλους. Η χρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα ψευδαργύρου μπορεί επίσης να επηρεάσει την απορρόφηση άλλων μετάλλων, όπως ο χαλκός και ο σίδηρος.
