Το σύνδρομο Cowden είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη πολλαπλών μη-καρκινικών νεοπλασμάτων (αμαρτώματα) σε διάφορα μέρη του σώματος. Αυτή η κατάσταση σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ορισμένων καρκίνων, ιδιαίτερα του μαστού, του θυρεοειδούς και του ενδομητρίου. Το σύνδρομο Cowden είναι μια σπάνια πολυσυστηματική νόσος που αποτελεί μέρος της ομάδας παθολογικών καταστάσεων που ονομάζεται PTHS (PTEN tumor hamartoma syndrome).
Ο γενετικός έλεγχος του συνδρόμου Cowden συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Κρίσιμα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Cowden περιλαμβάνουν:
Γενετική βάση: Το σύνδρομο Cowden προκαλείται από μεταλλάξεις του γονιδίου PTEN (φωσφατάση και ομόλογη τενσίνη). Το γονίδιο PTEN συνήθως βοηθά στη ρύθμιση της κυτταρικής ανάπτυξης και διαίρεσης. Οι μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο οδηγούν σε ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη και σχηματισμό αμαρτωμάτων.
Κλινικά χαρακτηριστικά
- Ανωμαλίες του δέρματος: Τα άτομα με σύνδρομο Cowden συχνά αναπτύσσουν ανωμαλίες του δέρματος, όπως τριχειλημώματα (καλοήθεις όγκοι των τριχοθυλακίων), θηλωματώδεις βλατίδες και βλατίδες του προσώπου.
- Ανωμαλίες του στοματικού βλεννογόνου: Η καλοήθης θηλωμάτωση του στοματικού βλεννογόνου είναι ένα τυπικό χαρακτηριστικό.
- Ανωμαλίες του μαστού: Οι γυναίκες με σύνδρομο Cowden έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Η ινοκυστική νόσος του μαστού είναι επίσης συχνή.
- Ανωμαλίες του θυρεοειδούς: Συχνά παρατηρούνται διαταραχές του θυρεοειδούς, συμπεριλαμβανομένης της βρογχοκήλης και των όζων του θυρεοειδούς.
- Γαστρεντερικά αμαρτώματα: Μπορεί να εμφανιστούν αμαρτωματώδεις γαστρεντερικοί πολύποδες, οδηγώντας σε γαστρεντερικά συμπτώματα.
- Κίνδυνος καρκίνου: Τα άτομα με σύνδρομο Cowden έχουν αυξημένο κίνδυνο ορισμένων καρκίνων, ιδιαίτερα του μαστού, του θυρεοειδούς και του ενδομητρίου. Ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος και η παρακολούθηση είναι ουσιαστικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση.
Η διαχείριση του συνδρόμου Cowden περιλαμβάνει τακτική παρακολούθηση και έλεγχο για καρκίνο, ιδιαίτερα καρκίνο του μαστού στις γυναίκες. Χειρουργική αφαίρεση ή θεραπεία των αμαρτωμάτων μπορεί να εξεταστεί με βάση τα συμπτώματα και την θέση. Η γενετική συμβουλευτική είναι ζωτικής σημασίας για τα άτομα και τις οικογένειες που πάσχουν από το σύνδρομο Cowden για να κατανοήσουν το πρότυπο κληρονομικότητας και τους πιθανούς κινδύνους για τα μέλη της οικογένειας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το σύνδρομο Cowden είναι μια πολύπλοκη διαταραχή με μεταβλητή εκφραστικότητα, γεγονός που σημαίνει ότι τα συμπτώματα και η σοβαρότητα μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των προσβεβλημένων ατόμων. Μια διεπιστημονική προσέγγιση που περιλαμβάνει δερματολόγους, ογκολόγους και άλλους ειδικούς απαιτείται συχνά για ολοκληρωμένη φροντίδα και διαχείριση.
Η διάγνωση επιβεβαιώνεται μέσω γενετικού ελέγχου για τον εντοπισμό μεταλλάξεων στο γονίδιο PTEN. Τα μέλη της οικογένειας των ατόμων με σύνδρομο Cowden μπορούν επίσης να υποβληθούν σε διάφορες εξετάσεις για να προσδιοριστεί ο κίνδυνος.
Το σύνδρομο Cowden προκαλεί την ανάπτυξη των αμαρτωμάτων και αυξάνει τον κίνδυνο διαφόρων τύπων καρκίνου. Η παρουσία μιας μετάλλαξης PTEN δεν υποδεικνύει την παρουσία καρκίνου, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου σε σύγκριση με τον κίνδυνο στο γενικό πληθυσμό.
Η πιο συχνή κακοήθεια σε ασθενείς με σύνδρομο Cowden είναι ο καρκίνος του μαστού. Επιπλέον, οι ασθενείς με σύνδρομο Cowden μπορεί επίσης να αναπτύξουν, σε μικρότερο βαθμό, νεοπλάσματα ενδομητρίου, θυρεοειδούς, γαστρεντερικού και των νεφρών. Καλοήθεις βλάβες μπορεί να εμφανιστούν στο δέρμα (δερματικά ινώματα), στον εγκέφαλο, στον θυρεοειδή αδένα (πολυοζώδης βρογχοκήλη) και στο έντερο (πολύποδες παχέος εντέρου).
Το σύνδρομο Cowden συχνά κληρονομείται ακολουθώντας ένα αυτοσωμικό κυρίαρχο τρόπο, αλλά μπορεί επίσης να συμβεί με de novo (ή νέες) μεταλλάξεις στο PTEN. Εάν πρόκειται για de novo μετάλλαξη, οι γονείς του φορέα δεν επηρεάζονται, αλλά ο ασθενής μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά του. Αν και παθογόνες παραλλαγές στο PTEN των βλαστικών σειρών έχουν ανιχνευθεί στην πλειοψηφία των ασθενών με σύνδρομο Cowden, μπορούν επίσης να εμφανιστούν σωματικές μεταλλάξεις PTEN, με αποτέλεσμα ένα ευρύ φάσμα όγκων σποραδικού τύπου.
Το γονίδιο PTEN ή φωσφατάση και ομόλογη τενσίνη παράγει ένα ένζυμο φωσφατάσης λιπιδίων και πρωτεϊνών που εμπλέκεται στη ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου και την απόπτωση. Η πιο γνωστή λειτουργία του PTEN είναι η ικανότητά του να αποφωσφορυλιώνει το PI(3,4,5)P3 ή PIP3, το οποίο είναι το κύριο προϊόν της οδού σηματοδότησης PI3K/AKT που προάγει την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
Οι περισσότερες από τις παθογόνες παραλλαγές στο γονίδιο PTEN, που προκαλούν πιο σοβαρές μορφές της νόσου, είναι εκείνες που αδρανοποιούν την πρωτεΐνη PTEN. Καθώς εντοπίζονται διάφορες μεταλλάξεις του PTEN, συσχετίζονται όλο και περισσότερο με χαρακτηριστικούς φαινότυπους της νόσου Cowden και το φάσμα του συνδρόμου PHTS. Μεταλλάξεις PTEN έχουν βρεθεί ακόμη και σε ασθενείς με αυτισμό και μακροκεφαλία. Μέχρι σήμερα, δεν ήταν δυνατό να διεξαχθούν εκτεταμένες μελέτες σε ασθενείς με PHTS για να καθοριστούν σαφώς όλοι οι πιθανοί σχετικοί φαινότυποι.
Ο γενετικός έλεγχος του συνδρόμου Cowden αναλύει τις 82 συχνότερες παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου PTEN.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις του γονιδίου που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στο προς έλεγχο γονίδιο και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
