Το σύνδρομο Sjögren-Larsson (SLS) είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια τριάδα χαρακτηριστικών: συγγενής ιχθύωση (ξηρό, φολιδωτό δέρμα από τη γέννηση), διανοητική αναπηρία και σπαστική διπληγία ή τετραπληγία (ακαμψία και σύσπαση στους μύες, που επηρεάζει τα πόδια περισσότερο από τα χέρια). Ο επιπολασμός του συνδρόμου Sjögren-Larsson υπολογίζεται σε 1 περίπτωση ανά 250.000 πληθυσμού και είναι υψηλότερος στη Σουηδία.
Ο γενετικός έλεγχος του συνδρόμου Sjögren-Larsson συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά και πτυχές του συνδρόμου Sjögren-Larsson είναι:
- Γενετική βάση: Το σύνδρομο Sjögren-Larsson προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο ALDH3A2. Αυτό το γονίδιο παρέχει οδηγίες για την παραγωγή ενός ενζύμου που ονομάζεται αφυδρογονάση λιπαρής αλδεΰδης, το οποίο παίζει ρόλο στον μεταβολισμό των λιπιδίων.
- Ιχθύωση: Η ανωμαλία του δέρματος στο σύνδρομο Sjögren-Larsson, γνωστή ως συγγενής ιχθύωση, οδηγεί σε ξηρό, φολιδωτό δέρμα που είναι συχνά παρόν κατά τη γέννηση. Η σοβαρότητα της κατάστασης του δέρματος μπορεί να ποικίλλει μεταξύ των ατόμων και μπορεί να βελτιωθεί κάπως με την ηλικία.
- Διανοητική αναπηρία: Τα άτομα με σύνδρομο Sjögren-Larsson έχουν συνήθως νοητική αναπηρία. Ο βαθμός της διανοητικής έκπτωσης μπορεί να ποικίλλει από ήπιος έως μέτριος.
- Σπαστική διπληγία ή τετραπληγία: Το σύνδρομο Sjögren-Larsson σχετίζεται με σπαστικότητα στους μύες, επηρεάζοντας είτε τα πόδια (σπαστική διπληγία) είτε και τα δύο χέρια και τα πόδια (σπαστική τετραπληγία). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσκαμψία, δυσκολία στην κίνηση και δυσκολίες στο περπάτημα.
- Οφθαλμολογικές ανωμαλίες: Τα οφθαλμολογικά χαρακτηριστικά μπορεί να περιλαμβάνουν διάφορες οφθαλμικές ανωμαλίες όπως νυσταγμό (ακούσιες κινήσεις των ματιών), στραβισμό και μυωπία.
- Διάγνωση: Η διάγνωση του συνδρόμου Sjögren-Larsson βασίζεται συνήθως σε κλινικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της τριάδας των συμπτωμάτων, μαζί με γενετικό έλεγχο για τον εντοπισμό μεταλλάξεων στο γονίδιο ALDH3A2.
- Αντιμετώπιση: Δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο Sjögren-Larsson και η θεραπεία επικεντρώνεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων και στην παροχή υποστηρικτικής φροντίδας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει περιποίηση του δέρματος για την αντιμετώπιση της ιχθύωσης, φυσικοθεραπεία για τη διαχείριση της σπαστικότητας και τη βελτίωση της κινητικότητας και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις για τη διανοητική αναπηρία.
Το σύνδρομο Sjögren-Larsson είναι μια αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομική διαταραχή που οφείλεται σε μεταλλάξεις στο γονίδιο ALDH3A2. Αυτό το γονίδιο κωδικοποιεί το ένζυμο αφυδρογονάση λιπαρής αλδεΰδης (FALDH), το οποίο καταλύει την οξείδωση των λιπαρών αλδεΰδων σε λιπαρά οξέα. Περίπου 90 παθογόνες παραλλαγές έχουν ταυτοποιηθεί, συμπεριλαμβανομένων νουκλεοτιδικών υποκαταστάσεων, διαγραφών, εισαγωγών και μεταγραφικών διαφοροποιήσεων. Έχουν αναφερθεί κρούσματα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βραζιλία.
Η μετάλλαξη c.943C>T (p.Pro315Ser) είναι μια κοινή παθογόνος παραλλαγή μεταξύ ασθενών σουηδικής, ολλανδικής, γερμανικής και βελγικής καταγωγής. Είναι γνωστό ως η «σουηδική παραλλαγή» και έχει παρατηρηθεί σε ομοζυγωτία και σε σύνθετη ετεροζυγωτία ή σε συνδυασμό με άλλη μετάλλαξη στο ALDH3A2. Είναι η πιο συχνή παραλλαγή μαζί με τη μικρή διαγραφή c.1297_1298delGA (p. Glu433Argfs*3), η οποία οδηγεί σε μετατόπιση του πλαισίου ανάγνωσης, δημιουργία πρόωρου κωδικονίου λήξης και οδηγεί σε κολοβωμένη πρωτεΐνη με ενζυμική δραστηριότητα κάτω από 1%.
Η μετάλλαξη c.551C>T (p.Thr184Met) στο γονίδιο ALDH3A2 παρατηρείται επίσης σε ασθενείς με σύνδρομο Sjögren-Larsson σε ομοζυγωτία και σύνθετη ετεροζυγωτία. Αυτή είναι μια μη συντηρητική υποκατάσταση με προβλήματα στη δευτεροταγή δομή της πρωτεΐνης με αποτέλεσμα ένα σχεδόν μη λειτουργικό ένζυμο του οποίου η δραστηριότητα είναι κάτω από 1%.
Υπάρχουν ορισμένες παραλλαγές που είναι λιγότερο επιβλαβείς, όπως η c.798G>C (p.Lys266Asn) που επηρεάζει εν μέρει τη δραστηριότητα του ενζύμου FALDH και έχει συσχετιστεί με λιγότερο σοβαρούς φαινότυπους του συνδρόμου. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη αρκετές διαθέσιμες μελέτες για να τεκμηριωθεί η συσχέτιση μεταξύ της δραστηριότητας του ενζύμου FALDH και της συμπτωματολογίας.
Ο γενετικός έλεγχος του συνδρόμου Sjögren-Larsson αναλύει τις 8 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ALDH3A2.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
