Η υποφωσφατασία (HPP) είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη ανάπτυξη των οστών και των δοντιών λόγω ανεπάρκειας ενός ενζύμου που ονομάζεται αλκαλική φωσφατάση (ALP). Η αλκαλική φωσφατάση είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική μεταλλοποίηση των οστών και των δοντιών. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει ευρέως και η υποφωσφατασία μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον επιπολασμό της, αν και στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι υπάρχει ένα κρούσμα ανά 300.000 γεννήσεις.
Ο γενετικός έλεγχος της υποφωσφατασίας συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της υποφωσφατασίας περιλαμβάνουν:
- Ανωμαλίες των οστών: Η υποφωσφατασία μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά οστικών ανωμαλιών, συμπεριλαμβανομένων των μαλακών ή αδύναμων οστών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σκελετικές παραμορφώσεις, κατάγματα και κακή ανάπτυξη. Σε σοβαρές περιπτώσεις, τα βρέφη με υποφωσφατασία μπορεί να εμφανίσουν σημάδια ραχίτιδας, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μαλακά και παραμορφωμένα οστά.
- Οδοντιατρικά προβλήματα: Τα άτομα με υποφωσφατασία μπορεί να εμφανίσουν οδοντικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της πρόωρης απώλειας των δοντιών, της καθυστερημένης ανατολής των δοντιών και των δοντιών με κακή μεταλλοποίηση.
- Μυϊκή αδυναμία: Ορισμένοι ασθενείς με υποφωσφατασία μπορεί να εμφανίσουν μυϊκή αδυναμία, η οποία συμβάλει σε προβλήματα κινητικότητας.
- Αναπνευστικές επιπλοκές: Σε σοβαρές περιπτώσεις υποφωσφατασίας, ειδικά σε βρέφη, μπορεί να σχετίζονται με αναπνευστικές επιπλοκές λόγω παραμορφώσεων στο στήθος ή των εξασθενημένων οστών των πλευρών.
- Πόνος στις αρθρώσεις: Οι ενήλικες με υποφωσφατασία μπορεί να εμφανίσουν πόνο και δυσκαμψία στις αρθρώσεις.
- Ηλικία έναρξης: Η ηλικία έναρξης και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να διαφέρουν. Υπάρχουν διάφορες μορφές υποφωσφατασίας, συμπεριλαμβανομένων των περιγεννητικών (σοβαρών), των βρεφικών (σοβαρών), της παιδικής ηλικίας (μέτρια) και των ενηλίκων (ήπιων).
Η υποφωσφατασία προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο ALPL, το οποίο παρέχει οδηγίες για την παραγωγή αλκαλικής φωσφατάσης. Ανάλογα με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη και την επίδρασή της στη δραστηριότητα των ενζύμων, η σοβαρότητα της HPP μπορεί να ποικίλλει.
Δεν υπάρχει θεραπεία για την υποφωσφατασία και η διαχείριση επικεντρώνεται στην υποστηρικτική φροντίδα και στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει διεπιστημονική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της ορθοπεδικής διαχείρισης καταγμάτων και παραμορφώσεων, οδοντιατρική φροντίδα και φυσικοθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θεραπεία ενζυμικής υποκατάστασης μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της δραστηριότητας της αλκαλικής φωσφατάσης.
Η γενετική συμβουλευτική είναι σημαντική για τα άτομα με υποφωσφατασία και τις οικογένειές τους να κατανοήσουν τον τρόπο κληρονομικότητας και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο να αποκτήσουν παιδιά που πάσχουν. Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων, ειδικά σε σοβαρές μορφές της πάθησης.
Περισσότερες Πληροφορίες
Η κλινική ετερογένεια της υποφωσφατασίας οφείλεται στη μεγάλη ετερογένεια των αλληλομόρφων στο γονίδιο ALPL. Ανάλογα με την επίδραση του αλληλόμορφου ALPL στη δραστηριότητα της φωσφατάσης και στα επίπεδα του ενζύμου, τα συμπτώματα θα είναι περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά και ο χρόνος στον οποίο εμφανίζονται θα ποικίλλει. Υπάρχουν αλληλόμορφα απώλειας λειτουργίας του ενζύμου και αλληλόμορφα που μειώνουν τη δραστηριότητά του. Ο τρόπος κληρονομικότητας είναι επίσης μεταβλητός και μπορεί να είναι αυτοσωμικός υπολειπόμενος και αυτοσωμικός επικρατές.
Η πιο κοινή παθογόνος παραλλαγή στους Καυκάσιους είναι η c.571G>A (p.Glu191Lys) και έχει βρεθεί τόσο σε ομοζυγωτία (δύο αντίγραφα της ίδιας παραλλαγής) όσο και στην σύνθετη ετεροζυγωτία (σε συνδυασμό με μια άλλη παθογόνο παραλλαγή στο γονίδιο ALPL). Αυτή η παραλλαγή έχει παρατηρηθεί σε περίπου 31% των ασθενών με ήπια υποφωσφατασία.
Ο γενετικός έλεγχος της υποφωσφατασίας αναλύει τις 10 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ALPL.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
