Η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA-S) είναι μια στεροειδής ορμόνη που παράγεται κυρίως στον φλοιό των επινεφριδίων. Η DHEA-S είναι η θειική μορφή του στεροειδούς DHEA και όπως και η DHEA, εκκρίνεται ως απόκριση στην ACTH. Σε αρκετές μελέτες αναφέρεται ότι η έκκριση της DHEA-S έχει ημερήσιο (κιρκάδιο) ρυθμό, αλλά σε άλλες μελέτες δεν διαπιστώθηκαν τέτοιου είδους μεταβολές. Η DHEA-S στην κυκλοφορία του αίματος έχει μεγαλύτερο χρόνο ημίσειας ζωής, πιο αργή κάθαρση και συνδέεται ισχυρότερα με την αλβουμίνη σε σχέση με την DHEA. Η DHEA-S φαίνεται να χρησιμεύει σε μεγάλο βαθμό ως πρόδρομο μόριο που μπορεί να κυκλοφορεί σε διάφορους ιστούς στόχους στο σώμα. Σε αυτές τις θέσεις, το θείο (S) απομακρύνεται για να σχηματίσει την DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόνη) και η οποία στη συνέχεια μεταβολίζεται περαιτέρω σε διάφορα μόρια με οιστρογονικές και ανδρογονικές δράσεις. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει την παροχή ανδρογόνων και οιστρογόνων στους κατάλληλους ιστούς χωρίς τη διαρροή σημαντικών ποσοτήτων στην κυκλοφορία. Η DHEA-S συντίθεται επίσης απευθείας στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπου πιστεύεται ότι βοηθά στην προστασία του νευρικού ιστού από διάφορους επιβλαβείς παράγοντες. Η DHEA-S έχει διερευνηθεί ως προς τις σχέσεις της με το ψυχολογικό και σωματικό στρες και διάφορες ψυχολογικές και συμπεριφορικές διαταραχές.
Το πρόδρομο μόριο για τη σύνθεση της DHEA είναι η χοληστερόλη. Η DHEA παράγεται από τα επινεφρίδια, τον εγκέφαλο, τις ωοθήκες και τους όρχεις και αποτελεί η ίδια πρόδρομο μόριο για τα σημαντικότερα φυλετικά στεροειδή (οιστρογόνα, προγεστερόνη και τεστοστερόνη). Μερικές φορές ονομάζεται «ορμόνη αντι-γήρανσης» ή και «πηγή νεότητας» και η συμπληρωματική λήψη DHEA ώστε τα επίπεδά της να βρίσκονται σε νεανικά επίπεδα, φαίνεται να δημιουργεί ένα αίσθημα ευεξίας.
Η DHEA-S είναι φορτισμένο μόριο και δεν μπορεί να διαχυθεί μέσω των ουδέτερων λιπιδικών μεμβρανών των σιελογόνων κυττάρων όπως τα άλλα ουδέτερα στεροειδή. Ο ακριβής τρόπος εισόδου στο σάλιο δεν είναι απόλυτα γνωστός. Παλαιότερα, είχε θεωρηθεί ότι η DHEA-S μπορεί να εισέρχεται στο σάλιο μόνο μετά από συμπίεση μέσω των στενών συνδέσεων (gap junctions) που υπάρχουν μεταξύ των κυττάρων και επειδή είναι σχετικά μεγάλο μόριο, υπάρχουν μόνο μικρές ποσότητες στο σάλιο. Πρόσφατες μελέτες εντόπισαν μια μεγάλη οικογένεια πολυπεπτιδίων μεταφοράς οργανικών ανιόντων (OATP) που μεταφέρουν με ενεργό τρόπο μόρια όπως η DHEA-S διαμέσου των μεμβρανών. Είναι πιθανό να υπάρχει ένας ανάλογος τρόπος εισόδου για την DHEA-S στους σιελογόνους αδένες.
Τα επίπεδα της DHEA-S στο σάλιο είναι αρκετά χαμηλά. Λιγότερο από το 0.1% των επιπέδων DHEA-S του πλάσματος βρίσκονται στο σάλιο της παρωτίδας. Ωστόσο, επειδή τα επίπεδα της DHEA-S στο αίμα είναι 250 και 500 φορές υψηλότερα από τα επίπεδα της DHEA σε γυναίκες και άνδρες αντίστοιχα, η συγκέντρωση της DHEA-S που βρίσκεται στο σάλιο είναι αρκετά υψηλή ώστε να είναι μετρήσιμη. Λόγω του περιοριστικού τρόπου εισόδου της DHEA-S στο σάλιο, τα επίπεδα της στο σάλιο μειώνονται όσο αυξάνεται ο ρυθμός ροής του σάλιου. Λόγω των πολύ υψηλότερων επιπέδων DHEA-S στο αίμα, είναι σημαντικό να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος επιμόλυνσης με αίμα των δειγμάτων σάλιου. Τα επίπεδα της DHEA-S στο σάλιο και στο πλάσμα παρουσιάζουν σημαντική θετική συσχέτιση.
Οι μετρήσεις των ορμονών στο σάλιο αποτελούν μια άριστη επιλογή, επειδή η συλλογή του δείγματος είναι μη επεμβατική και εύκολη, χωρίς τις πιθανές επιπλοκές και την ταλαιπωρία της αιμοληψίας, ενώ εξασφαλίζεται απόλυτα η ευαισθησία και η ακρίβεια των μετρήσεων.
