Όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για το μικροβίωμα του εντέρου

Η λέξη μικροβίωμα (microbiota) γενικά αντιπροσωπεύει ένα σύνολο μικροοργανισμών που βρίσκεται σε ένα καθορισμένο περιβάλλον. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει συγκεντρώσεις μικροβίων σε διάφορα μέρη του σώματος, όπως στην επιφάνεια ή τα βαθύτερα στρώματα του δέρματος (δερματικό μικροβίωμα), το στόμα (στοματικό μικροβίωμα), τον κόλπο (κολπικό μικροβίωμα), και ούτω καθεξής.

Τι είναι το εντερικό μικροβίωμα;

Εντερικό μικροβίωμα (παλαιότερα λεγόταν εντερική χλωρίδα) είναι η ονομασία που δίνεται σήμερα, για το σύνολο του μικροβιακού πληθυσμού που ζει στο έντερο μας.

Το εντερικό μικροβίωμα μας περιέχει δεκάδες τρισεκατομμύρια μικροοργανισμών, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 1000 διαφορετικών ειδών γνωστών βακτηρίων με περισσότερα από 3 εκατομμύρια γονίδια (150 φορές περισσότερο από τα ανθρώπινα γονίδια). Το εντερικό μικροβίωμα ζυγίζει συνολικά μέχρι 2 κιλά. Το ένα τρίτο του εντερικού μικροβιώματος είναι κοινό για τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ τα δύο τρίτα είναι συγκεκριμένα για κάθε έναν από εμάς. Με άλλα λόγια, η μικροχλωρίδα του εντέρου σας αποτελεί μια ατομική ταυτότητα, ένα προσωπικό αποτύπωμα.

Πού βρίσκεται το εντερικό μικροβίωμα;

Όπως δηλώνει και το όνομά του, το εντερικό μικροβίωμα βρίσκεται στο έντερο, μία από τις κύριες περιοχές στο σώμα μας που έρχεται σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον (άλλα παραδείγματα είναι το δέρμα και οι πνεύμονες).

Γιατί είναι σημαντικό το εντερικό μικροβίωμα;

Παρόλο που καθένας από εμάς έχει ένα μοναδικό μικροβίωμα, ικανοποιεί πάντα τις ίδιες φυσιολογικές λειτουργίες, έχοντας άμεσο αντίκτυπο στην υγεία μας.

Μερικές από τις λειτουργίες αυτές είναι:

• Βοηθά τον οργανισμό να αφομοιώσει ορισμένες τροφές που το στομάχι και το λεπτό έντερο δεν μπορούν να χωνέψουν.
• Βοηθά στην παραγωγή ορισμένων βιταμινών (Β και Κ).
• Μας βοηθά στην καταπολέμηση των προσβολών από άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς, διατηρώντας την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου.
• Παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Ένα υγιές και ισορροπημένο εντερικό μικροβίωμα αποτελεί το κλειδί για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του πεπτικού συστήματος.

Λαμβάνοντας υπόψη τον πολύ μεγάλο ρόλο που παίζει το εντερικό μικροβίωμα στη φυσιολογική λειτουργία του σώματος και τις διαφορετικές λειτουργίες που επιτελεί, οι ειδικοί το θεωρούν σήμερα ως ξεχωριστό «όργανο» του ανθρώπινου οργανισμού. Ωστόσο, πρόκειται για ένα «επίκτητο» όργανο, καθώς τα μωρά γεννιούνται στείρα. Δηλαδή, ο αποικισμός του εντέρου αρχίζει αμέσως μετά τη γέννηση και εξελίσσεται καθώς μεγαλώνουμε.

Πότε ξεκινά η ανάπτυξη του εντερικού μικροβιώματος;

Η ανάπτυξη του εντερικού μικροβιώματος αρχίζει κατά τη γέννηση.

Το πεπτικό σύστημα του νεογέννητου ενώ είναι στείρο μέσα στη μήτρα, αποικίζετε γρήγορα από μικροοργανισμούς προερχόμενους κυρίως από τη μητέρα (κόλπος, κόπρανα, δέρμα, μαστός, κλπ), το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνει χώρα η γέννηση (μαιευτήριο, νοσοκομείο, σπίτι), τον αέρα, κλπ. Από την τρίτη ημέρα μετά τη γέννηση, η σύνθεση της εντερικής χλωρίδας εξαρτάται άμεσα από το πως τρέφεται το βρέφος: για παράδειγμα, το εντερικό μικροβίωμα των βρεφών που θηλάζουν, κυριαρχείται κατά κύριο λόγο από Bifidobacteria, σε σύγκριση με τα βρέφη που τρέφονται με βρεφικό γάλα. Γενικά, πιστεύουμε ότι από την ηλικία των 3 ετών, το εντερικό μικροβίωμα σταθεροποιείται και γίνεται παρόμοιο με αυτό των ενηλίκων, συνεχίζοντας την εξέλιξη του με βραδύτερο ρυθμό σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Πώς εξελίσσεται το εντερικό μικροβίωμα;

Η σύνθεση του μικροβιώματος εξελίσσεται καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής μας, από τη γέννηση έως τα γηρατειά και είναι το αποτέλεσμα των διαφορετικών περιβαλλοντικών επιδράσεων.

Η ισορροπία του εντερικού μικροβιώματος επηρεάζεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας γήρανσης και κατά συνέπεια, οι ηλικιωμένοι έχουν ουσιαστικά διαφορετικό μικροβίωμα σε σχέση με τους νεότερους ενήλικες.

Ενώ η γενική σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος είναι παρόμοια στους περισσότερους υγιείς ανθρώπους, η σύνθεση των ειδών είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένη και καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον και τη διατροφή μας. Η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να μεταβάλλεται και να προσαρμόζεται σύμφωνα  με τα προσλαμβανόμενα διατροφικά συστατικά, είτε προσωρινά είτε μόνιμα. Οι Ιάπωνες για παράδειγμα, μπορεί να πέψουν  ορισμένα φύκια που αποτελούν μέρος της καθημερινής τους διατροφής, χάρη σε ορισμένα ειδικά ένζυμα που έχει αποκτήσει το μικροβίωμά τους από θαλάσσια βακτήρια.

Παρά το γεγονός ότι το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορες αλλαγές, σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί απώλεια της ισορροπίας στο εντερικό μικροβίωμα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται δυσβίωση. Η δυσβίωση έχει συνδεθεί με διάφορα προβλήματα υγείας, όπως λειτουργικές διαταραχές του εντέρου, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, αλλεργίες, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη και πολλά άλλα.

Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει τις ευεργετικές επιδράσεις των πρεβιοτικών και των προβιοτικών στην εντερική μας μικροχλωρίδα. Τα πρεβιοτικά, λειτουργώντας ως «τροφή» για ορισμένα μικρόβια του εντέρου, συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία του μικροβιώματος. Τα προβιοτικά που υπάρχουν σε ορισμένα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως το γιαούρτι, βοηθούν το εντερικό μικροβίωμα να διατηρήσει την ισορροπία, την ακεραιότητα και την ποικιλομορφία του.

Χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, η εικόνα των μικροβίων που ζουν στο γαστρεντερικό μας σύστημα γίνεται όλο και πιο σαφής. Χρησιμοποιώντας πλέον μια σειρά από τεχνικές της μοριακής βιολογίας, είμαστε σε θέση να διευκρινίσουμε πολλά από τα μυστήρια του μικροβιώματος, και παρόλο που υπάρχουν ακόμα αρκετά σημεία που δεν έχουν αποκαλυφθεί, κάθε μέρα που περνάει, παρουσιάζονται νέα, εντυπωσιακά ευρήματα.

Βασικά δεδομένα και αριθμητικά στοιχεία του εντερικού μικροβιώματος.
 

• Το εντερικό μικροβίωμα παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας και στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σώμα μας.
• Η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος είναι μοναδική για κάθε άτομο, όπως ακριβώς και τα δακτυλικά μας αποτυπώματα.
• Το εντερικό μας μικροβίωμα περιέχει δεκάδες τρισεκατομμύρια βακτήρια - δέκα φορές περισσότερα από τα κύτταρα του σώματός μας.
• Υπάρχουν περισσότερα από 3 εκατομμύρια μικροβιακών γονιδίων στο εντερικό μας μικροβίωμα - 150 φορές περισσότερο από τα γονίδια μας στο ανθρώπινο γονιδίωμα.
• Το συνολικό βάρος του μικροβιώματος σε έναν ενήλικο άνθρωπο, μπορεί να φτάνει έως και 2 κιλά.
• Μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από 1000 διαφορετικά βακτηριακά είδη στο ανθρώπινο εντερικό μικροβίωμα, αλλά μόνο 150 ως 170 από αυτά υπάρχουν σε κάθε άτομο.