Ρευματοειδής αρθρίτιδα και αυτοάνοσα νοσήματα: Τι σχέση έχουν με το εντερικό μας μικροβίωμα; Γιατί είναι σε έξαρση;

Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι ένα σύγχρονο πρόβλημα υγείας για τα οποία οι επιστήμονες γνωρίζουν λίγα πράγματα για την αιτία τους. Πλέον όμως υπάρχουν πολύ βάσιμες υποψίες ότι ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος είναι καθοριστικός!

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που ταλαιπωρεί πολλούς ανθρώπους και τους εμποδίζει από το να έχουν μια καλή ποιότητα ζωής. Οι επιστήμονες αναζητούν τώρα τις αιτίες της στο εντερικό μικροβίωμα και σε συγκεκριμένα βακτήρια που «κατοικούν» σε αυτό. Παρόλο που δεν γνωρίζουν με ακρίβεια τι είναι αυτό που «πυροδοτεί» τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, μια νόσο που επιτίθεται ουσιαστικά στις αρθρώσεις με επίμονη φλεγμονή, οι έρευνες ολοένα και στρέφονται προς έναν «υπαίτιο»: τα βακτήρια που ζουν στο γαστρεντερικό μας σύστημα.

Αρκετές νέες έρευνες έχουν ανακαλύψει πολύ ενδιαφέρουσες συνδέσεις ανάμεσα στο εντερικό μικροβίωμα, την ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλες νόσους, στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα «τρελαίνεται» και επιτίθεται στους ίδιους του τους ιστούς.

Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2013 από τον Jose Scher, ρευματολόγο, διευθυντή του Κέντρου Ρευματολογίας και Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, αποκαλύπτει ότι τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν στο γαστρεντερικό τους ένα βακτήριο που ακούει στο όνομα Prevotella copri το οποίο δεν είχαν άτομα χωρίς την ασθένεια. Δύο χρόνια αργότερα, το 2015, ο ίδιος γιατρός δημοσίευσε μια έρευνα, η οποία αποκάλυπτε ότι ότι ασθενείς με ψωριασική αρθρίτιδα, ένα παρόμοιο αυτοάνοσο νόσημα που προσβάλλει τις αρθρώσεις, είχαν χαμηλότερα επίπεδα σε άλλου είδους εντερικά βακτήρια.

Οι δύο αυτές έρευνες είναι μέρος μιας μεγάλης επιστημονικής προσπάθειας των ερευνητών ανά τον κόσμο να κατανοήσουν πώς το εντερικό μικροβίωμα (το σύνολο των μικροβίων που ζουν στο γαστρεντερικό μας σύστημα) επηρεάζει τη συνολική υγεία μας. Όπως είναι γνωστό, το εντερικό μικροβίωμα διαθέτει χιλιάδες διαφορετικά είδη βακτηρίων με τρισεκατομμύρια κύτταρα, περισσότερα και από όσα διαθέτουμε στο υπόλοιπο σώμα μας. Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν συλλέξει πολύ σημαντικό αριθμό αποδείξεων ότι τα βακτήρια αυτά επηρεάζουν την υγεία μας και μάλιστα κάποια πυροδοτούν χρόνιες παθήσεις ενώ κάποια άλλα μας προστατεύουν από αυτές.

«Γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι αυτά τα μικρόβια μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα ακόμα και για ασθένειες που δεν αφορούν το γαστρεντερικό», δηλώνει η Veena Taneja, ανοσολόγος της Κλινικής Mayo στη Μινεσότα (ΗΠΑ). Η Taneja ανακάλυψε σαφείς διαφορές στους πληθυσμούς βακτηρίων σε ποντίκια με γενετική προδιάθεση για ρευματοειδή αρθρίτιδα. Σε όσα ήταν πιο επιρρεπή στην ασθένεια, στο εντερικό τους μικροβίωμα κυριαρχούσε ένα είδος βακτηρίων από την οικογένεια Clostridium ενώ στα υγιή τα βακτήρια αυτά ήταν σπάνια.

Γιατί τα αυτοάνοσα είναι σε έξαρση;

Οι επιστήμονες θεωρούν πρόκληση το πώς αυτά τα βακτήρια επηρεάζουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζεται αύξηση στα αυτοάνοσα νοσήματα. Πολλοί ερευνητές του εντερικού μικροβιώματος υποστηρίζουν ότι τουλάχιστον μέρος αυτής της αύξησης οφείλεται σε αλλαγές στο βακτηριακό οικοσύστημα του γαστρεντερικού μας. Η αλλαγή στον τρόπο διατροφής, η έξαρση της χρήσης των αντιβιοτικών και η μειωμένη επαφή με το φυσικό κόσμο των φυτών και των ζώων (που είναι γεμάτος ωφέλιμα μικρόβια) συνέβαλαν στο να αλλάξουν τα βακτήρια που «κατοικούν» στο σώμα μας. «Το μικροβίωμά μας έχει αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα και ειδικά τα τελευταία 50 χρόνια», επισημαίνει ο μικροβιολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Martin Blaser, ο οποίος θεωρεί ότι η αιτία βρίσκεται στην αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών. «Κάθε γενιά χάνει πολύτιμα μικρόβια που εξαφανίζονται. Τέτοιες αλλαγές δε γίνεται να μην έχουν συνέπειες». Ο Blaser είναι ερευνητής που ασχολείται συγκεκριμένα με το γνωστό ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Δείγμα του ήταν τα βακτήρια του μικροβιώματος ενός γκρουπ παιδιών στις ΗΠΑ και ανακάλυψε ότι το ελικοβακτηρίδιο υπήρχε μόνο στο 6% αυτών των παιδιών. Συνέκρινε και άλλες μελέτες που έδειχναν ότι το συγκεκριμένο βακτήριο ήταν κοινό στην πλειοψηφία των ατόμων σε πολλά μέρη του κόσμου, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη Δύση, η σταδιακή του εξαφάνιση οφείλεται πιθανότατα στα αντιβιοτικά αλλά και στη βελτίωση των συνθηκών αποστείρωσης. Όμως αυτή η... εξαφάνιση έχει ιατρικές συνέπειες: σε άλλη μελέτη του το 2012, ο Blaser υποδεικνύει ότι η ύπαρξη του συγκεκριμένου βακτηρίου στα παιδιά μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άσθματος και το άσθμα σύμφωνα με τον ερευνητή είναι μία από τις ασθένειες που παρουσιάζουν σταθερή αύξηση τις τελευταίες 3 δεκαετίες στις ΗΠΑ εξαιτίας της αλλαγής στο εντερικό μικροβίωμα.

Επιστήμονες όπως ο Blaser υποστηρίζουν ότι τα βακτήρια του εντερικού μας μικροβιώματος έχουν τη δύναμη να καθορίζουν το πώς αντιδρά το σώμα μας στους εξωτερικούς εισβολείς. Ένα μικροβίωμα σε δυσβίωση, δηλαδή που περιέχει τα λάθος βακτήρια ή τη λάθος αναλογία βακτηρίων, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό μας ώστε αυτό να επιτίθεται όχι μόνο τους εξωτερικούς εχθρούς αλλά και στο ίδιο το σώμα μας. Τα ανοσοκύτταρα που υπάρχουν στο γαστρεντερικό μας σύστημα, επομένως, φαίνεται ότι έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν τα κύτταρα που προκαλούν φλεγμονές στο σώμα, συμπεριλαμβανομένων και των αρθρώσεων. Παρόλο όμως που πολλοί επιστήμονες είναι αισιόδοξοι ότι υπάρχει σαφής σχέση του εντερικού μικροβιώματος με την ρευματοειδή αρθρίτιδα, δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακριβώς ποιος είναι ο ρόλος των βακτηρίων στην πυροδότηση της ασθένειας. Ο Scher ισχυρίζεται ότι το Prevotella copri διεγείρει μια ανοσοαντίδραση που χτυπάει τον αρθριτικό ιστό. Ή μπορεί να εξολοθρεύει τα ωφέλιμα μικρόβια που συγκρατούν τα ανοσοκύτταρα από το να είναι τόσο επιθετικά.

Η θεραπεία βρίσκεται στο εντερικό μικροβίωμα

Ο Scher είναι αισιόδοξος ότι τελικά θα μπορέσουμε να θεραπεύσουμε την ρευματοειδή αρθρίτιδα τροποιώντας το εντερικό μικροβίωμα. Δεκάδες ερευνητές, συμπεριλαμβανομένων των Scher και Blaser, αναζητούν τις πιθανές στρατηγικές χρήσης των βακτηρίων ως φαρμάκων για τα αυτοάνοσα νοσήματα. Ήδη εκατομμύρια Αμερικανών καταναλώνουν προβιοτικά, τα οποία θεωρητικά περιέχουν ωφέλιμα βακτήρια που ευαγγελίζονται ότι θεραπεύουν από την ακμή μέχρι την αϋπνία. Ο Scher, όπως και άλλοι ερευνητές αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τέτοιες πρακτικές: «Υπάρχει αυτή η... ιδέα ότι μπορείς έτσι απλά να αναπληρώσεις τα βακτήρια που λείπουν με τα προβιοτικά. Δεν νομίζω ότι είναι τόσο απλό. Καταρχάς δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτά τα βακτήρια των προβιοτικών επιβιώνουν της διαδικασίας της πέψης». Ο ίδιος πιστεύει ότι η αλλαγή στο μικροβίωμα γίνεται μέσω της διατροφής και παρατήρησε ότι μερικοί ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα ωφελήθηκαν κόβωντας το κρέας ή υιοθετώντας τη Μεσογειακή διατροφή (ψάρι, ελαιόλαδο, λαχανικά και άπαχο κρέας), παρόλο που δεν είναι ξεκάθαρο γιατί αυτή η αλλαγή βοηθάει.

Κάποιοι άλλοι επιστήμονες όπως η Taneja στην κλινική Mayo επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα βακτήρια αντί για τη διατροφή. Η Taneja μάλιστα ανακάλυψε ότι ένα είδος του βακτηρίου Prevotella αποτρέπει ή αναστέλλει τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και την πολλαπλή σκλήρυνση στα ποντίκια και προτίθεται να ξεκινήσει δοκιμές και σε ανθρώπους.

Μια άλλη μερίδα επιστημόνων, πάλι, εστιάζουν στις χημικές ενώσεις που παράγουν τα βακτήρια και είναι ευεργετικές στα αυτοάνοσα, όπως το B. fragilis, για παράδειγμα, που εκκρίνει ένα μόριο, το πολυσακχαρίδιο Α ή PSA. Ο μικροβιολόγος του Χάρβαρντ Dennis Kasper, που ανακάλυψε τη χημική ένωση, βρήκε επίσης ότι όταν χορηγήθηκε PSA στα ποντίκια προστατεύονταν από ορισμένα αυτοάνοσα όπως η πολλαπλή σκλήρυνση. Ο Kasper ισχυρίζεται ότι το PSA μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική και αξιόπιστη μέθοδος από την τροποποίηση των βακτηρίων του εντερικού μικροβιώματος. Ήδη έχει ένα αβαντάζ έναντι των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα στα αυτοάνοσα νοσήματα. Και ο λόγος είναι προφανής όπως τον εξηγεί ο Kasper: αντί να καταστέλλουμε ολόκληρο το ανοσοποιητικό σύστημα-πράγμα που δεν ωφελεί τον ασθενή-το PSA οδηγεί τα ανοσοκύτταρα να συνεχίσουν την κανονική τους λειτουργία χωρίς όμως να επιτίθενται στον ίδιο τον οργανισμό.

Διανύουμε την εποχή που οι γιατροί δεν χρησιμοποιούν τα βακτήρια ή τους μεταβολίτες τους στους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα όμως οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι ότι σε 10 με 15 χρόνια το εντερικό μικροβίωμα θα είναι είναι το κλειδί στη θεραπευτική προσέγγιση τέτοιων ασθενειών.

Γνωρίστε σήμερα το εντερικό σας μικροβίωμα!

Είναι πολύ απλό και μπορείτε να το πετύχετε με μία προηγμένη εξέταση που θα λύσει κάθε σας απορία! Ονομάζεται EnteroScan^®, διενεργείται στη Διαγνωστική Αθηνών και αποτελεί μια ομάδα εξειδικευμένων εργαστηριακών εξετάσεων που αναλύουν το Εντερικό Μικροβίωμα και τις λειτουργίες του. Μαζί με άλλες καινοτόμες και συμβατικές εργαστηριακές εξετάσεις, ρίχνουν φως σε μία σειρά από νοσήματα και παθολογικές καταστάσεις, και κυρίως καταγράφουν τον τρόπο που λειτουργεί το έντερό σας καθώς και την κατάσταση των βακτηρίων του. Έτσι μπορείτε να μάθετε πώς θα βελτιώσετε την υγεία σας με φυσικούς τρόπους, πώς θα προλάβετε την εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και φυσικά μπορείτε να δώσετε απαντήσεις σε χρόνια νοσήματα που σας ταλαιπωρούν! Η εξέταση είναι ανώδυνη αφού γίνεται σε δείγμα κοπράνων, που μπορείτε να στείλετε ακόμα και με courier!