Γλυκομαννάνη

Η γλυκομαννάνη είναι μια διαιτητική ίνα η οποία προέρχεται από τη ρίζα του φυτού Konjac (Amorphophallus konjac), ένα πολυετές φυτό που ευδοκιμεί στη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική.

Η γλυκομαννάνη είναι μια πλούσια πηγή διαλυτών φυτικών ινών έχοντας ευεργετικές επιδράσεις στο πεπτικό σύστημα ενώ δεν περιέχει σχεδόν καθόλου θερμίδες. Ως συμπλήρωμα διατροφής, η γλυκομαννάνη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, της δυσκοιλιότητας, του διαβήτη και της ακμής. Η κατανάλωση γλυκομαννάνης έχει σημαντικά οφέλη για την υγεία όπως η μείωση των τριγλυκεριδίων και της χοληστερόλης, η μείωση της γλυκόζης του αίματος, της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρος, μέσα από μηχανισμούς που προάγουν την εντερική λειτουργία και τη λειτουργία ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η γλυκομαννάνη έχει ορισμένες σημαντικές φυσικοχημικές ιδιότητες όπως για παράδειγμα στην απορρόφηση νερού, στη σταθερότητα, στη γαλακτωματοποίηση κλπ, και χρησιμοποιείται ως πρόσθετο στη βιομηχανία τροφίμων.

Χημικές ιδιότητες της Γλυκομαννάνης

Η γλυκομαννάνη είναι ένα είδος μη ιοντικής υδροκολλοειδούς διαιτητικής ίνας και αποτελείται από D-μαννόζη και D-γλυκόζη που συνδέονται με β-1, 4 γλυκοσιδικούς δεσμούς σε μοριακή αναλογία 1:1,6–1:1,4. Επιπλέον, υπάρχουν ακετυλ-ομάδες σε τυχαίες θέσεις κατά μήκος του μορίου. Το μοριακό βάρος της γλυκομαννάνης κυμαίνεται από 500.000 έως 2.000.000, ανάλογα με το φυτό και τις διαδικασίες εξαγωγής της. Οι γλυκομαννάνες έχουν εξαιρετική επιθυμητή θρεπτική και χαρακτηριστικά υγείας· Η γλυκομαννάνη καταναλώνεται για αιώνες από τον άνθρωπο, αν και σε μεγάλο βαθμό παραμένει πρακτικά άγευστη και άοσμη. Οι γλυκομαννάνες κατηγοριοποιούνται ως ζυμώσιμες ή μη ζυμώσιμες με βάση την ικανότητα τους να ζυμώνονται από τα αναερόβια βακτήρια στο παχύ έντερο. Το χρώμα της γλυκομαννάνης είναι λευκό λόγω της επεξεργασίας της. Η αντίδραση της γλυκομαννάνης είναι αλκαλική, γεγονός που την κάνει επιπλέον ωφέλιμη για άτομα που καταναλώνουν τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε όξινα συστατικά ή σε όσους τρώνε κρέας. Η γλυκομαννάνη που προέρχεται από το αλεύρι της ρίζας του φυτού Konjac είναι περίπου 70% καθαρή και μπορεί να περιέχει επίσης άμυλο, κυτταρίνη, αλκαλοειδή και άλλα.

Όσον αφορά τις θρεπτικές της ιδιότητες, η γλυκομαννάνη είναι χαμηλή σε πρωτεΐνες και βιταμίνες και πολύ πλούσια σε υδατάνθρακες. Η γλυκομαννάνη μπορεί να σχηματίζει ένα στρώμα γύρω από τον τροφή και ως εκ τούτου μπορεί να αναστέλλει την απορρόφηση της χοληστερόλης και των χολικών οξέων. Επίσης σχηματίζει ένα προστατευτικό φιλμ στο τοίχωμα του εντέρου και παρατείνει το χρόνο παραμονής της τροφής στο στομάχι. Επιπλέον, οι φυτικές ίνες καθαρίζουν το στομάχι και απομακρύνουν τις τοξίνες μέσω της εντερικής περισταλτικής κίνησης. Καθώς είναι αποτελεσματικό στην απορρόφηση του νερού και είναι χαμηλό σε θερμίδες, προάγει τον κορεσμό και μειώνει την πείνα. Η λήψη γαλακτομαννάνης συνιστάται σε άτομα με διαβήτη ή παχυσαρκία.

Οφέλη για την Υγεία

Η χρήση γλυκομαννάνης έχει πολλά οφέλη για την υγεία λόγω των πολυάριθμων βιολογικών της δράσεων, μεταξύ των οποίων αντιδιαβητικής, κατά της παχυσαρκίας, καθαρτικής, πρεβιοτικής και αντιφλεγμονώδους δράσης.

Ως υδατοδιαλυτή, μη ιονική υδροκολλοειδής διαιτητική ίνα, η γλυκομαννάνη παρουσιάζει πολλά αποτελέσματα που προάγουν την υγεία και σχηματίζει ένα απαλό τζελ όταν συνδυάζεται με νερό. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η γλυκομαννάνη μπορεί να βελτιώσει τις υπεργλυκαιμικές καταστάσεις, μειώνει τη χοληστερόλη στο αίμα και προάγει την τακτική φυσιολογική λειτουργία του εντέρου.

1. Αντιδιαβητική δράση

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική διαταραχή που προκύπτει από της δυσλειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος και προοδευτική ανεπάρκεια έκκρισης ινσουλίνης και ταυτόχρονη ύπαρξη αντίστασης στην ινσουλίνη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι μια κατάσταση μειωμένης ευαισθησίας των ιστών-στόχων της ινσουλίνης στα φυσιολογικά κυκλοφορούντα επίπεδα ινσουλίνης. Επιπλέον, σε ασθενείς με αντίσταση στην ινσουλίνη, ο βαθμός ανοχής στη γλυκόζη εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος της αντίστασης στην ινσουλίνη και την ικανότητα του παγκρέατος να αντιμετωπίζει επαρκώς αυτή την κατάσταση. Οι πιο σημαντικοί παθογενετικοί μηχανισμοί του σακχαρώδη διαβήτη είναι το γενετικό υπόβαθρο, η αύξηση του βάρους που προκαλείται από την υπερκατανάλωση τροφής και η μειωμένη σωματική δραστηριότητα. Η υπερκατανάλωση τροφής οδηγεί σε αυξημένη έκκριση ινσουλίνης, η οποία επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα έκκρισης ινσουλίνης των β-κυττάρων του παγκρέατος και που τελικά οδηγεί σε παχυσαρκία και αντίσταση στην ινσουλίνη.

Λόγω της καθυστερημένης εκκένωσης του στομάχου και της καθυστερημένης διάχυσης της γλυκόζης στο έντερο, οι διαλυτές διαιτητικές ίνες γενικά και η γλυκομαννάνη ειδικότερα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στα επίπεδα της γλυκόζη του ορού. Το συμπλήρωμα γλυκομαννάνης έχει αναφερθεί ότι μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης και χοληστερόλης στο αίμα σε υγιείς, διαβητικούς και υπερχοληστερολαιμικούς ασθενείς που λάμβαναν καθημερινά γλυκομαννάνη. Η γλυκομαννάνη μπορεί να καθυστερήσει την κένωση του στομάχου προσαρμόζοντας τον ρυθμό της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από το λεπτό έντερο, αυξάνοντας έτσι την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Η κατανάλωση βρώσιμων τροφών με βάση το αλεύρι konjac (ή συμπληρώματος γαλκτομαννάνης) διασφαλίζει τη σταδιακή απορρόφηση των διαιτητικών σακχάρων, μειώνοντας την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Έτσι, καταναλώνοντας δίαιτες εμπλουτισμένες σε γλυκομαννάνη, οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να ελέγξουν επαρκώς τη νόσο.

2. Κατά της παχυσαρκίας

Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας είναι υψηλός στη σύγχρονη κοινωνία. Αρκετές παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με υψηλή αρτηριακή πίεση, εγκεφαλικά επεισόδια και ισχαιμική καρδιοπάθεια αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για τους παχύσαρκους. Πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ξεκάθαρα τη σύνδεση της παχυσαρκίας και των καρδιαγγειακών παθήσεων και ότι υπερβολικό βάρος είναι ένας παράγοντας κινδύνου για καρδιακές παθήσεις λόγω των σημαντικών αγγειακών εναποθέσεων χοληστερόλης. Επιπλέον, η παχυσαρκία συνοδεύεται από μεταβολικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της δυσλιπιδαιμίας, του διαβήτη τύπου 2, και του μεταβολικού συνδρόμου. Πολλές μελέτες σε ανθρώπους έχουν αναφέρει ότι η γλυκομαννάνη μειώνει την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο πλάσμα μετά τα γεύματα, βελτιώνει τον μεταβολισμό των λιπιδίων και ενισχύει την απώλεια βάρους. Σε μελέτες σε ζώα, η γλυκομαννάνη μείωσε τη σύνθεση της χοληστερόλης στο ήπαρ και αύξησε την απέκκριση της χοληστερόλης και των χολικών οξέων στα κόπρανα.

Εκτός από την επίδραση της γλυκομαννάνης στον γλυκαιμικό δείκτη των τροφίμων, ωφελεί επιπλεόν και ως παράγοντας μείωσης της χοληστερόλης σε άτομα με ή χωρίς σακχαρώδη διαβήτη. Μελέτες παχυσαρκίας σε πειραματόζωα έδειξαν ότι όταν τα ποντίκια τράφηκαν με δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά η οποία περιείχε 2,5% ή 5% αλεύρι konjak για 80 ημέρες, μείωσε σημαντικά στον ορό τα επίπεδα ινσουλίνης, τα επίπεδα χοληστερόλης στο ήπαρ και τη συσσώρευση τριγλυκεριδίων. Έτσι, η-εμπλουτισμένη δίαιτα με αλεύρι konjak απέτρεψε την παχυσαρκία μειώνοντας τη συσσώρευση λίπους στην κοιλιά και τη χοληστερόλη του ορού και ανέστειλε τη συσσώρευσης λιπιδίων στο ήπαρ. Σε άλλη μελέτη με υπέρβαρους άνδρες εξετάσθηκε το αποτέλεσμα μιας δίαιτας 8 εβδομάδων με συμπλήρωμα γλυκομαννάνης (1500 mg) σε συνδυασμό με πρόγραμμα σωματικής άσκησης και εξέτασαν την απώλεια βάρους, τη σύσταση του σώματος, παραμέτρους στο αίμα και τη σωματική απόδοση των υπέρβαρων ανδρών. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η προσθήκη άσκησης αντίστασης και αντοχής σε δίαιτα με συμπλήρωμα γλυκομαννάνης μειώνει τα ποσοστά σωματικού λίπους, την ολική χοληστερόλη, τον δείκτη μάζας (BMI) και βελτιώνει σημαντικά τη σύσταση σώματος, την HDL χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και τη φυσική κατάσταση.

3. Υπακτική δράση

Παρόμοια με άλλες μορφές διαιτητικών ινών από διαφορετικές πηγές, η γλυκομαννάνη θεωρείται υπακτικό και με ευεργετικά αποτελέσματα στην πέψη. Προϊόντα που περιέχουν αλεύρι konjac είναι πλούσια πηγή διαιτητικών ινών. Οι διαιτητικές ίνες απορροφούν το νερό, επιτρέποντας έτσι την αύξηση του όγκου των κοπράνων, βελτιώνουν το φυσιολογικό εντερικό μικροβίωμα (οι διαιτητικές ίνες ζυμώνονται από τα εντερικά βακτήρια για να παράγουν λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου - SCFA) και διεγείρουν την περισταλτική κίνηση του εντέρου. Όλες αυτές οι ιδιότητες είναι ευνοϊκές για την κένωση του εντέρου. Οι επιβλαβείς ουσίες στο στομάχι απομακρύνονται από τη γλυκομαννάνη, προστατεύοντας αποτελεσματικά τον γαστρικό βλεννογόνο. Πολυάριθμος μελέτες έχουν αξιολογήσει τις μοναδικές ιδιότητες των ινών γλυκομαννάνης, με τα αποτελέσματά τους να δείχνουν ότι διευκολύνουν την αποτελεσματική λειτουργία της φυσιολογικής περισταλτικής του εντέρου, ανακουφίζουν από τον πόνο της δυσκοιλιότητας μαλακώνοντας τα κόπρανα και επιταχύνοντας τον ρυθμό αφόδευσης.

Έχει προσδιοριστεί ότι η πρεβιοτική δραστηριότητα της γλυκομαννάνης σε ενήλικες με δυσκοιλιότητα διεγείρει επιλεκτικά την ανάπτυξη των μικροβίων Bifidobacteria και Lactobacilli. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η προσθήκη μιας μέτριας δόσης αλεύρι konjak (4,5 g/ημέρα) σε δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, αύξησε τη συχνότητα κενώσεων σε δυσκοίλιους ενήλικες κατά 30% και βελτιώθηκε η οικολογία του παχέος εντέρου τους. Παρόμοια αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και σε παιδιά με δυσκοιλιότητα.

4. Πρεβιοτική δράση

Η έννοια του πρεβιοτικού εισήχθη για πρώτη φορά το 1995 και από τότε υπάρχει τεράστιο επιστημονικό και βιομηχανικό ενδιαφέρον για την ταυτοποίηση συστατικών τροφίμων με πρεβιοτικές ιδιότητες. Ο Roberfroid πρότεινε δύο σημαντικά κριτήρια για τα πρεβιοτικά. Το πρώτο κριτήριο είναι ότι τα υλικά αυτά πρέπει να παρουσιάζουν αντίσταση στην πέψη και στην απορρόφηση στο έντερο. Το δεύτερο κριτήριο είναι ότι αυτά τα τρόφιμα πρέπει να ζυμώνονται από το εντερικό μικροβίωμα του ξενιστή και αυτή η ζύμωση να διεγείρει επιλεκτικά την ανάπτυξη και/ή τη δραστηριότητα βακτηρίων ευεργετικών για την ανθρώπινη υγεία.

Διάφορες μελέτες χρησιμοποιώντας γλυκομαννάνη μόνη ή σε συνδυασμό με άλλες ίνες (ινουλίνη, πηκτίνη, ξυλάνη κλπ) έδειξαν την πρεβιοτική δράση της, με επιλεκτική ανάπτυξη των ευεργετικών μικροβίων του εντέρου (Bifidobacterium, Lactobacillus) και οδήγησαν σε ένα ευνοϊκό προφίλ λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας.,

5. Αντιφλεγμονώδης δράση

Συμπληρωματικά στις ευεργετικές της δράσεις, ορισμένες μελέτες έχουν αναδείξει τις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις της γλυκομαννάνης, με τη χρήση της σε θεραπευτικά σχήματα για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, για διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς, για την επιτάχυνση στην επούλωση πληγών, την καταστολή των αλλεργικών αντιδράσεων και άλλα.

6. Ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος

Οι μη-ανήκοντες στα άμυλα πολυσακχαρίτες παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και μπορούν να ενισχύσουν μία ή περισσότερες μη ειδικές ανοσοαποκρίσεις, κυτταρομεσολαβούμενες ανοσολογικές αποκρίσεις και χυμικές ανοσοαποκρίσεις (αντισώματα). Μελέτες αναφέρουν ότι η χορήγηση γλυκομαννάνης μείωσε τον επιπολασμό της αλλεργικής ρινίτιδας και την ενίσχυση των επιπέδων της ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE) και G (IgG) σε ποντίκια. Μια άλλη μελέτη ανέφερε ότι η γλυκομαννάνη έχει ανοσοτροποποιητική επίδραση στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος και την ανοσία των βλεννογόνων.

Μηχανισμός Δράσης

Η γλυκομαννάνη αποτελείται από μια πολυσακχαριδική αλυσίδα β-D γλυκόζης και β-D-μαννόζης που συνδέονται με β-1, 4 γλυκοσιδικούς δεσμούς, ενώ περιέχει και ακετυλομάδες σε μοριακή αναλογία 1:1,6. Η γλυκομαννάνη ζυμώνεται σε μεγάλο βαθμό από τα βακτήρια του εντερικού μικροβιώματος, καθώς περνά σχετικά αμετάβλητη στο παχύ έντερο δεδομένου ότι στον άνθρωπο η αμυλάση του σάλιου και η παγκρεατική αμυλάση δεν μπορούν να διασπάσουν τους δεσμούς β-1, 4. Το πιο σημαντικό και πολύτιμο χαρακτηριστικό της γλυκομαννάνης είναι ότι απορροφά μεγάλες ποσότητες υγρών και μετατρέπεται σε τζελ αυξάνοντας τον όγκο της. Κατά την πέψη, συγχωνεύεται με την τροφή και σχηματίζεται έναν μη αφομοιώσιμο βλωμό, που οδηγεί σε κατακράτηση των σακχάρων και λιπών στον βλωμό, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αφομοίωση και τον μεταβολισμό τους. Η γλυκομαννάνη απορροφά τα μερικώς άπεπτα στοιχεία της τροφής στο στομάχι και στο έντερο παγιδεύοντάς τα σε μια ζελατινώδη μάζα, η οποία αποβάλλεται από το σώμα χωρίς να απορροφάται. Η ζελατινώδης φύση της γλυκομαννάνης παρέχει μια αίσθηση κορεσμού και πληρότητας και προάγει την περισταλτικότητα, ρυθμίζοντας έτσι τις κινήσεις του εντέρου.

Τοξικές Επιδράσεις

Απόφραξη οισοφάγου

Παρά τα ποικίλα οφέλη για την υγεία της γλυκομαννάνης, ορισμένοι επιστήμονες αναφέρουν ότι η μακροχρόνια λήψη υψηλών ποσοτήτων γλυκομαννάνης προκαλεί ορισμένες παρενέργειες. Έτσι σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει δυνητικά απειλητική για τη ζωή απόφραξη του οισοφάγου, του φάρυγγα ή του εντέρου. Μπορεί να υπάρχει κίνδυνος πνιγμού εάν οι ίνες διογκωθούν πριν φτάσουν στον προορισμό τους (δηλαδή στο στομάχι). Επομένως, οποιοσδήποτε με προϋπάρχοντα οισοφαγικά προβλήματα θα πρέπει να αποφεύγει όλες τις μορφές γλυκομαννάνης.

Γαστρεντερικές διαταραχές

Αν και οι γαστρεντερικές διαταραχές είναι λιγότερο επικίνδυνες, η κατανάλωση γλυκομαννάνης μπορεί να προκαλέσει διάφορα γαστρεντερικά προβλήματα, όπως διάρροια ή πολύ μαλακά κόπρανα και μετεωρισμό. Ωστόσο, η μείωση της ποσότητας της γλυκομαννάνης που λαμβάνεται μπορεί να μειώσει αυτά τα συμπτώματα.

Τα συμπληρώματα γλυκομαννάνης μπορεί να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια ενός εξατομικευμένου διατροφικού πλάνου για τη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, της αντίστασης στην ινσουλίνη, της υπερλιπιδιαιμίας, του ελέγχου του σωματικού βάρους και φυσικά στην καλή λειτουργία του εντέρου.

Βιβλιογραφία

Devaraj RD, Reddy CK, Xu B. Health-promoting effects of konjac glucomannan and its practical applications: A critical review. Int J Biol Macromol. 2019 Apr 1;126:273-281. doi: 10.1016/j.ijbiomac.2018.12.203. Epub 2018 Dec 23. PMID: 30586587.