Βιταμίνη Β5 ή Παντοθενικό Οξύ: Βιολογικοί Ρόλοι, Εξετάσεις, Διατροφή

Η βιταμίνη Β5, γνωστή επίσης και ως παντοθενικό οξύ, είναι μια απαραίτητη υδατοδιαλυτή βιταμίνη που παίζει κρίσιμο ρόλο σε διάφορες βιοχημικές διεργασίες στον οργανισμό. Είναι μέρος της ομάδας βιταμινών του συμπλέγματος Β και απαιτείται για την καλή λειτουργία των ενζύμων που συμμετέχουν στον ενεργειακό μεταβολισμό και τη σύνθεση ορισμένων βασικών μορίων. Ορισμένοι βασικοί ρόλοι της βιταμίνης Β5 είναι:

Μεταβολισμός: Μία από τις κύριες λειτουργίες της βιταμίνης Β5 είναι η συμμετοχή στη διάσπαση των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών και την παραγωγής ενέργειας. Αποτελεί συστατικό του συνενζύμου Α (CoA), το οποίο είναι απαραίτητο για τη μετατροπή των θρεπτικών ουσιών από τα τρόφιμα σε τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP), το κύριο ενεργειακό νόμισμα του σώματος.

Σύνθεση λιπαρών οξέων: Η βιταμίνη Β5 είναι ζωτικής σημασίας για τη σύνθεση των λιπαρών οξέων, τα οποία είναι κρίσιμα συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών και παίζουν ρόλο στην αποθήκευση και αξιοποίηση της ενέργειας.

Σύνθεση ακετυλοχολίνης: Η ακετυλοχολίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που συμμετέχει σε διάφορες λειτουργίες του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης και του ελέγχου των μυών. Η βιταμίνη Β5 απαιτείται για τη σύνθεση της ακετυλοχολίνης, η οποία βοηθά στη διευκόλυνση της σωστής σηματοδότησης των νεύρων.

Σύνθεση χοληστερόλης: Το παντοθενικό οξύ παίζει ρόλο στη σύνθεση της χοληστερόλης, ένα ζωτικό συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών και πρόδρομο μόριο διαφόρων ορμονών και της βιταμίνης D.

Παραγωγή αιμοσφαιρίνης: Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα. Η βιταμίνη Β5 συμμετέχει στη σύνθεση της αίμης, του συστατικού που περιέχει τον σίδηρο της αιμοσφαιρίνης.

Αποτοξίνωση: Το συνένζυμο Α, που προέρχεται από τη βιταμίνη Β5, συμμετέχει στην αποτοξίνωση διαφόρων επιβλαβών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων και των περιβαλλοντικών τοξινών, διευκολύνοντας τη διάσπαση και την απομάκρυνσή τους.

Υγεία του δέρματος: Η βιταμίνη Β5 χρησιμοποιείται συχνά σε προϊόντα περιποίησης της επιδερμίδας λόγω της δυνατότητάς της να βελτιώνει την υγεία του δέρματος. Μπορεί να βοηθήσει στην επούλωση πληγών, στη μείωση της φλεγμονής και στην προαγωγής της υγείας του δέρματος.

Η βιταμίνη Β5 βρίσκεται σε μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων του κρέατος, των πουλερικών, των ψαριών, των αυγών, των γαλακτοκομικών προϊόντων, των οσπρίων, των δημητριακών ολικής αλέσεως και ορισμένων λαχανικών. Δεδομένου ότι είναι υδατοδιαλυτό μόριο, το σώμα δεν αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Β5, καθιστώντας σημαντικό να συμπεριλαμβάνονται πηγές της βιταμίνης στην καθημερινή διατροφή για να καλυφθούν οι ανάγκες του οργανισμού. Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β5 είναι σχετικά σπάνια, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως κόπωση, αδυναμία και πεπτικές διαταραχές.

Ανεπάρκεια Βιταμίνης Β5

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β5, γνωστή επίσης και ως ανεπάρκεια παντοθενικού οξέος, είναι σχετικά σπάνια, δεδομένου ότι η βιταμίνη Β5 βρίσκεται σε πολλά κοινά τρόφιμα. Ωστόσο, ορισμένες καταστάσεις μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας. Μερικές από τις κοινές αιτίες ανεπάρκειας της βιταμίνης Β5 περιλαμβάνουν:

Κακή διατροφή: Τα άτομα που έχουν ανεπαρκή ή μη ισορροπημένη διατροφή, ειδικά τα άτομα με περιορισμένη πρόσβαση σε ποικιλία τροφίμων, διατρέχουν κίνδυνο ανεπάρκειας της βιταμίνης Β5.

Αλκοολισμός: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση και τη χρήση της βιταμίνης Β5, οδηγώντας σε ανεπάρκεια.

Προβλήματα δυσαπορρόφησης: Ορισμένες γαστρεντερικές διαταραχές, όπως τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, η κοιλιοκάκη και η χρόνια διάρροια, μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση της βιταμίνης Β5 και άλλων θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή.

Παθολογικές καταστάσεις: Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, όπως η χρόνια ηπατική νόσος, οι νεφρικές διαταραχές και ορισμένες γενετικές διαταραχές, μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας Β5.

Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Β5 (παντοθενικού οξέος) μπορεί να περιλαμβάνουν:

Κόπωση και αδυναμία: Δεδομένου ότι η βιταμίνη Β5 παίζει κρίσιμο ρόλο στον ενεργειακό μεταβολισμό, μια ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση και γενική αίσθηση αδυναμίας.
Πεπτικά προβλήματα: Η ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει κοιλιακό άλγος, κράμπες και πεπτικές διαταραχές.
Νευρολογικά συμπτώματα: Μούδιασμα, μυρμήγκιασμα και μυϊκές κράμπες μπορεί να εμφανιστούν λόγω διαταραχών στη λειτουργία των νεύρων.
Δερματικά προβλήματα: Δερματικά προβλήματα όπως δερματίτιδα, ξηρό ή τραχύ δέρμα και ρωγμές του δέρματος στις γωνίες του στόματος μπορεί να σχετίζονται με ανεπάρκεια της βιταμίνης Β5.
Διαταραχές ύπνου: Μερικά άτομα με ανεπάρκεια παντοθενικού οξέος μπορεί να εμφανίσουν δυσκολία στον ύπνο ή διαταραχές ύπνου.
Αλλαγές στη διάθεση: Ευερεθιστότητα και κατάθλιψη έχουν αναφερθεί σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρής ανεπάρκειας βιταμίνης Β5.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα συμπτώματα μπορούν επίσης να προκληθούν και από άλλες παθολογικές καταστάσεις, οπότε η ορθή ιατρική διάγνωση είναι απαραίτητη.

Πώς να Ελέγξετε τα Επίπεδα Βιταμίνης Β5 (Παντοθενικό Οξύ)

Η μέτρηση της Βιταμίνης Β5 (παντοθενικό οξύ) πραγματοποιείται από τη Διαγνωστική Αθηνών και περιλαμβάνεται στις ακόλουθες εξετάσεις:

Οι τιμές αναφοράς στη Διαγνωστική Αθηνών για τη βιταμίνη Β5 είναι:

Σοβαρή ανεπάρκεια: < 3.5 mg/dL
Ήπια ανεπάρκεια: 3.5 – 9.9 mg/dL
Επάρκεια: 10.0 – 36.0 mg/dL
Βέλτιστο: 29.5 – 42.0 mg/dL
Τοξικότητα: -

Σημαντική σημείωση: Οι παραπάνω τιμές αναφοράς αφορούν αποκλειστικά τις εξετάσεις που πραγματοποιούνται στη Διαγνωστική Αθηνών, με βάση την προαναλυτική διαδικασία (προετοιμασία ασθενούς, μέθοδος συλλογής δείγματος, προετοιμασία δείγματος κ.λπ.) και την αναλυτική φάση της συγκεκριμένης εξέτασης (μέθοδος, αντιδραστήρια, εξοπλισμός κ.λπ.). Δεν είναι δυνατόν να γίνουν άμεσες συγκρίσεις μεταξύ αποτελεσμάτων που παράγονται από διαφορετικά εργαστήρια. Κάθε εργαστήριο πρέπει να έχει τις δικές του τιμές αναφοράς.

Διατροφικές Πηγές της Βιταμίνης Β5

Η βιταμίνη Β5 ή παντοθενικό οξύ, βρίσκεται σε μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων. Η συμπερίληψη αυτών των τροφίμων στη διατροφή μπορεί να βοηθήσει ώστε να εξασφαλισθεί η επαρκή πρόσληψη αυτού του βασικού θρεπτικού συστατικού. Μερικές πηγές τροφίμων της βιταμίνης Β5:

Κρέας: Το βόειο κρέας, το κοτόπουλο, το χοιρινό και η γαλοπούλα είναι όλες καλές πηγές βιταμίνης Β5. Τα εντόσθια, όπως το συκώτι και τα νεφρά, είναι ιδιαίτερα πλούσια σε αυτή τη βιταμίνη.
Ψάρια: Ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος και η πέστροφα περιέχουν βιταμίνη Β5.
Αυγά: Οι κρόκοι αυγών είναι μια καλή πηγή παντοθενικού οξέος.
Γαλακτοκομικά προϊόντα: Το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί αποτελούν διαιτητικές πηγές βιταμίνης Β5.
Όσπρια: Οι φακές, τα ρεβίθια, τα μπιζέλια και τα φασόλια παρέχουν βιταμίνη Β5.
Δημητριακά ολικής αλέσεως: Τροφές όπως το σιτάρι ολικής αλέσεως, το καστανό ρύζι, η βρώμη και η κινόα περιέχουν παντοθενικό οξύ.
Ξηροί καρποί και σπόροι: Οι ηλιόσποροι, τα φιστίκια, τα αμύγδαλα και τα κάσιους είναι μεταξύ των πηγών της βιταμίνης Β5.
Λαχανικά: Ορισμένα λαχανικά που περιέχουν βιταμίνη Β5 περιλαμβάνουν το μπρόκολο, τις γλυκοπατάτες, τα μανιτάρια και το αβοκάντο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βιταμίνη Β5 είναι ευαίσθητη στη θερμότητα, οπότε οι μέθοδοι μαγειρέματος που περιλαμβάνουν υψηλή θερμότητα ή παρατεταμένους χρόνους μαγειρέματος μπορεί να οδηγήσουν σε κάποια απώλεια αυτού του θρεπτικού συστατικού. Για να μεγιστοποιηθεί η διατήρηση της βιταμίνης Β5 στη διατροφή, είναι σημαντικό τα λαχανικά να μαγειρεύονται στον ατμό ή στον φούρνο μικροκυμάτων αντί του βρασμού.

Μια ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή που περιλαμβάνει συνδυασμό αυτών των τροφίμων μπορεί να βοηθήσει να καλυφθούν οι καθημερινές ανάγκες σε βιταμίνη Β5. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη παντοθενικού οξέος για ενήλικες είναι γενικά περίπου 5 mg έως 7 mg ανά ημέρα. Ωστόσο, οι ατομικές απαιτήσεις μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τη γενική κατάσταση υγείας.

Δέκα από τις καλύτερες πηγές τροφίμων βιταμίνης Β5 (παντοθενικό οξύ) με την κατά προσέγγιση περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη Β5 ανά 100 γραμμάρια:

Μοσχαρίσιο συκώτι: 8.3 mg
Μανιτάρια Shiitake: 3.3 mg
Ηλιόσποροι: 2.1 mg
Σολομός: 1.9 mg
Αβοκάντο: 1.8 mg
Κοτόπουλο: 1.5 mg
Φακές: 1.3 mg
Φιστίκια: 1.1 mg
Αυγά: 1.0 mg
Ψωμί ολικής αλέσεως: 0.9 mg

Λάβετε υπόψη ότι αυτές οι τιμές μπορεί να ποικίλλουν και εξαρτώνται από παράγοντες όπως η συγκεκριμένη ποικιλία του φαγητού και η μέθοδος παρασκευής του. Επιπλέον, η περιεκτικότητα σε βιταμίνη Β5 στα τρόφιμα μπορεί να επηρεαστεί από την αποθήκευση και την επεξεργασία.

Συμπληρώματα Βιταμίνης Β5

Η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Β5 μπορεί να είναι επωφελής για άτομα που έχουν ανεπάρκεια, ορισμένες παθολογικές παθήσεις ή εκείνους που μπορεί να έχουν αυξημένες απαιτήσεις λόγω συγκεκριμένων περιστάσεων. Ωστόσο, για τους περισσότερους υγιείς με ισορροπημένη διατροφή, η συμπληρωματική λήψη γενικά δεν είναι απαραίτητη, καθώς μπορούν να λάβουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης Β5 από την διατροφή τους.

Μερικές καταστάσεις που είναι χρήσιμη η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Β5:

Ανεπάρκεια: Εάν έχει γίνει διάγνωση ανεπάρκειας βιταμίνης Β5 μέσω εξετάσεων αίματος ή υπάρχουν συμπτώματα ανεπάρκειας.
Διαταραχές δυσαπορρόφησης: Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου ή η κοιλιοκάκη, μπορεί να απαιτούν συμπληρώματα για να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσληψη θρεπτικών ουσιών.
Αυξημένες απαιτήσεις: Μερικά άτομα με υψηλότερες ενεργειακές ανάγκες λόγω έντονης σωματικής δραστηριότητας, ορισμένων επαγγελμάτων ή στρεσογόνων καταστάσεων μπορεί να επωφεληθούν από την πρόσθετη λήψη βιταμίνης Β5.
Vegans και χορτοφάγοι: Οι φυτικές δίαιτες μπορούν να παρέχουν βιταμίνη Β5, αλλά η συμπληρωματική λήψη μπορεί να είναι απαραίτητη για αυστηρούς vegans ή χορτοφάγους που μπορεί να μην καταναλώνουν αρκετά τρόφιμα πλούσια σε Β5.
Ειδικές καταστάσεις υγείας: Ορισμένες παθολογικές καταστάσεις μπορούν να βλετιωθούν από τη συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Β5 ως μέρος ενός συνολικού σχεδίου θεραπείας. Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας για εξατομικευμένες συμβουλές.

Όταν επιλέγετε ένα συμπλήρωμα βιταμίνης Β5, αναζητήστε μια αξιόπιστη μάρκα που παρέχει την κατάλληλη δοσολογία παντοθενικού οξέος. Η υπερβολική πρόσληψη Β5 από συμπληρώματα είναι γενικά καλά ανεκτή, καθώς είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη και οποιαδήποτε περίσσεια απεκκρίνεται στα ούρα. Ωστόσο, εξαιρετικά υψηλές δόσεις βιταμίνης Β5 μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερική δυσφορία ή διάρροια σε ορισμένους.

Η δοσολογία της βιταμίνης Β5 μπορεί να ποικίλει ανάλογα με παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η ατομική κατάσταση υγείας, οι ειδικές καταστάσεις υγείας και η διαιτητική πρόσληψη.

1. Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη: Η Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (RDA) για τη βιταμίνη Β5 έχει ως εξής:

Βρέφη 0-6 μηνών: 1.7 mg/ημέρα
Βρέφη 7-12 μηνών: 1.8 mg/ημέρα
Παιδιά 1-3 χρόνια: 2 mg/ημέρα
Παιδιά 4-8 χρόνια: 3 mg/ημέρα
Παιδιά 9-13 χρόνια: 4 mg/ημέρα
Έφηβοι 14-18 ετών: 5 mg/ημέρα (άνδρες και γυναίκες)
Ενήλικες (19 ετών και άνω): 5 mg/ημέρα (άνδρες και γυναίκες)
Έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες: 6 mg/ημέρα

2. Θεραπευτική δοσολογία: Σε περιπτώσεις όπου οι ασθενείς έχουν ανεπάρκεια ή απαιτούν υψηλότερες ποσότητες βιταμίνης Β5 για συγκεκριμένες παθολογικές καταστάσεις, η θεραπευτική δοσολογία μπορεί να είναι υψηλότερη. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να καθορίζεται μόνο από επαγγελματία υγείας με βάση τις ατομικές ανάγκες.

3. Συμπληρώματα: Τα συμπληρώματα βιταμίνης Β5 διατίθενται σε διάφορες μορφές, όπως κάψουλες, δισκία και υγρά παρασκευάσματα. Τα τυπικά over-the-counter συμπληρώματα περιέχουν συνήθως δόσεις που κυμαίνονται από 50 mg έως 500 mg ανά δισκίο ή κάψουλα.

4. Συνδυαστικά συμπληρώματα: Η βιταμίνη Β5 περιλαμβάνεται συχνά ως μέρος των συμπληρωμάτων του συμπλέγματος Β, τα οποία περιέχουν συνδυασμό διαφόρων βιταμινών Β. Αυτά τα προϊόντα μπορεί να περιέχουν διάφορες ποσότητες βιταμίνης Β5, ανάλογα με τη σύνθεση.

Η βιταμίνη Β5 θεωρείται γενικά ασφαλής και καλά ανεκτή όταν καταναλώνεται εντός των συνιστώμενων επιπέδων διαιτητικής πρόσληψης. Είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη, που σημαίνει ότι οποιαδήποτε περίσσεια απεκκρίνεται στα ούρα, μειώνοντας τον κίνδυνο τοξικότητας. Ως αποτέλεσμα, οι παρενέργειες από την υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης Β5 είναι σπάνιες. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, υψηλές δόσεις συμπληρωμάτων βιταμίνης Β5 μπορεί να οδηγήσουν σε ορισμένες παρενέργειες:

Γαστρεντερικές διαταραχές: Η λήψη υψηλών δόσεων συμπληρωμάτων βιταμίνης Β5 μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει πεπτικά προβλήματα, όπως διάρροια, ναυτία και κοιλιακές κράμπες.
Αλλεργικές αντιδράσεις: Αν και σπάνιες, μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν αλλεργικές αντιδράσεις στα συμπληρώματα βιταμίνης Β5. Εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε σημεία αλλεργικής αντίδρασης, όπως εξάνθημα, κνησμό, πρήξιμο, ζάλη ή δυσκολία στην αναπνοή, διακόψτε τη χρήση και ζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης Β5 είναι πολύ πιο συχνή από την περίσσεια και οι παρενέργειες είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν λόγω έλλειψης αυτού του απαραίτητου θρεπτικού συστατικού παρά από την συμπληρωματική λήψη.

Όπως και με οποιοδήποτε συμπλήρωμα, είναι σημαντικό να ακολουθήσετε τις συνιστώμενες οδηγίες δοσολογίας και να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν ξεκινήσετε τη συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Β5. Εξίσου σημαντικό είναι να προηγείται ο εργαστηριακός έλεγχος των επιπέδων της βιταμίνης Β5 στον οργανισμό. Μπορεί να βοηθήσει να προσδιοριστεί εάν υπάρχει συγκεκριμένη ανάγκη για συμπληρωματική λήψη και να παρέχει την κατάλληλη καθοδήγηση σχετικά με τη δοσολογία που ταιριάζει στις ατομικές ανάγκες υγείας του καθενός.

Για τους περισσότερους ανθρώπους, η λήψη βιταμίνης Β5 μέσω μιας καλά ισορροπημένης διατροφής που περιλαμβάνει μια ποικιλία τροφών πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά είναι επαρκής για να καλύψει τις καθημερινές ανάγκες χωρίς την ανάγκη συμπληρωματικής λήψης.

Βασίλης Ι. Σιδερής
Βιολόγος
Ιατρός Βιοπαθολόγος
Πιστοποιημένος Ιατρός Λειτουργικής Ιατρικής, CFMP^®